Vlaamse sterrenkundeolympiade bekroont finalisten 2014

Op zaterdag 3 mei 2014 ging de finale van de Vlaamse Sterrenkunde Olympiade door in het planetarium op de Heizel te Brussel. Het werd een bijzonder spannende eindstrijd, waaruit Bart Wijns uit Duffel als winnaar naar voren is gekomen. Jochim Maene (Veurne) en Alexander Baumgartner (Kortenberg) werden respectievelijk tweede en derde.

Vlaamse Sterrenkunde Olympiade

De Vlaamse Sterrenkunde Olympiade richt zich hoofdzakelijk tot leerlingen van de derde graad secundair onderwijs die geïnteresseerd zijn in sterrenkunde en aanverwante wetenschappen, of die gewoon deze uitdaging willen aangaan! Met deze olympiade willen de organisatoren de interesse in sterrenkunde bij jongeren stimuleren. De deelnemers ontdekken zelf een heleboel interessante dingen over ons zonnestelsel, de sterren en het heelal. Door zelf actief op zoek te gaan naar antwoorden wordt de sterrenkundige verwondering en de synthese van de verschillende wetenschappen bij jongeren op een leuke manier geprikkeld.

De Vlaamse Sterrenkunde Olympiade is een samenwerking van de Vereniging Voor Sterrenkunde, de Jongerenvereniging Voor Sterrenkunde, de KULeuven, de Universiteit Gent en de Vrije Universiteit Brussel. De wedstrijd bestaat uit een voorronde en een finale.

In de voorronde krijgen de leerlingen een lijst open vragen voorgeschoteld over sterrenkundige onderwerpen. Daarbij kunnen ze hun schoolse kennis over aardrijkskunde, fysica, chemie, biologie en wiskunde op een leuke manier toepassen om zelf de werking van het heelal te ontdekken! In tegenstelling tot de meeste andere olympiades, mogen de deelnemers de vragen op eigen tempo thuis oplossen, met gebruik van alle hulpmiddelen die ze nuttig achten.

Finale

Na de voorronde werden vijf finalisten uitgenodigd om deel te nemen aan de finale van de Vlaamse Sterrenkunde Olympiade, om te strijden voor de hoofdprijzen. Voor deze finale op zaterdag 3 mei 2014 kregen de deelnemers volgende opdracht: “De sterrenkunde is een wetenschap in volle evolutie. Door de evolutie van de infrastructuur en onderzoekstechnieken zijn de komende jaren nog heel wat doorbraken te verwachten. Stel dat je onderzoeker bent en een onderzoeksthema zou moeten kiezen, welk onderwerp zou je dan kiezen? Hoe zou je dit onderzoek proberen te realiseren? En welke infrastructuur en/of hulpmiddelen zou je daarbij gebruiken? Licht dit alles dan toe, en breng dit naar voren in een presentatie.” Daarbij volstond het echter niet om het gekozen thema uit te leggen. Er werd immers van de finalisten ook een verwacht dat ze zouden uiteenzetten hoe het project praktisch kan uitgewerkt worden en welke infrastructuur men zou inschakelen voor dit onderzoek; daarbij mocht alle reeds bestaande infrastructuur gebruikt worden, alsook nieuwe infrastructuur (optische telescopen, radiotelescopen, ruimtetelescopen, computers, ...) die volgens de huidige prognoses binnen de vijftien jaar in gebruik zal genomen worden.

De volgorde waarin de finalisten hun presentatie naar voren konden brengen, is bij lottrekking bepaald. De deelnemers hadden volgende onderwerpen gekozen (in de volgorde waarin ze werden gepresenteerd):

• Matthias Fabry (Heilig-Hartcollege Tervuren): L4 en L5 Lagrangepunten als tweede en derde ISS
• Jochim Maene (College Veurne): Het massaaspect van neutrino’s
• Romy Poppe (Sint-Maarten Bovenschool, Beveren): Onderzoek naar gravitatiegolven
• Alexander Baumgartner (Paridaensinstituut Leuven): Directe waarneming van zwaartekrachtsgolven
• Bart Wijns (Sint-Ursula Instituut, Onze-Lieve-Vrouw Waver): Gravitatiegolven: de ultieme test voor relativiteit

Jury

De finalisten presenteerden hun project aan het talrijk aanwezig publiek en aan de jury, bestaande uit volgende personen:

• Steven Bloemen (postdoctoraal onderzoeker aan de Radboud Universiteit Nijmegen en vertegenwoordiger van de Mercatortelescoop)
• Annelies CloetOsselaer (doctoraatsstudent UGent)
• Jelle Dhaene (doctoraatsstudent UGent)
• Nicki Mennekens (postdoctoraal onderzoeker aan de VUB)
• Frank Tamsin (hoofdredacteur van het maandblad Heelal, ondervoorzitter van de Vereniging Voor Sterrenkunde vzw en secretaris van Volkssterrenwacht Beisbroek vzw)

Na elke presentatie stelden de juryleden aan de deelnemer talrijke indringende vragen, waarbij vanzelfsprekend grondig gepeild werd naar het inzicht van de finalist.

Daarna stond de jury voor de aartsmoeilijke opdracht om een winnaar te kiezen. Daarbij werd rekening gehouden met diverse criteria (de wetenschappelijke relevantie van het voorgestelde project, de originaliteit ervan, de uitvoerbaarheid ervan, de presentatie zelf, de manier waarop de vragen van de jury beantwoord werden) die samen tot een globaal oordeel hebben geleid.

Laureaten

De jury feliciteerde alle deelnemers met het bereiken van de finale; tijdens de eerste ronde hadden ze zich immers met kop en schouders van de andere deelnemers onderscheiden. In de finale zelf bevestigden de finalisten door een goed onderbouwde presentatie naar voren te brengen.

Voor de beoordeling had de jury niet alleen oog voor de presentatie, maar ook andere beoordelingscriteria speelden een belangrijke rol. Er werd eveneens rekening gehouden met de wetenschappelijke relevantie, de originaliteit van het onderzoeksproject en de uitvoerbaarheid ervan.

Verscheidene kandidaten waren aan elkaar gewaagd en het was dan ook geen sinecure om een rangschikking op te maken. Doorslaggevende elementen daarbij waren de mate waarin de oorspronkelijke opdracht werd ingevuld (namelijk het voorstellen van een onderzoeksproject met ‘wat’ en ‘hoe’), en vooral ook de kennis en het inzicht van de deelnemers (wat hoofdzakelijk bleek uit de antwoorden op de gestelde vragen), hetgeen toch een uitermate belangrijk aspect is bij een “olympiade”.

De proclamatie werd vanzelfsprekend een meer dan spannende aangelegenheid!

De derde prijs werd toegekend aan Alexander Baumgartner uit Kortenberg. Hij mag komende zomer deelnemen aan de zomerschool sterrenkunde van de Vereniging Voor Sterrenkunde vzw en ontangt ook een uitgebreid sterrenkundig boekenpakket.

De tweede plaats is gegaan naar Jochim Maene uit Veurne. Hij wint een pakket en een cursus waarin hij onder begeleiding zelf een Dobsontelescoop zal bouwen, eveneens aangevuld met een uitgebreid sterrenkundig boekenpakket.

De winnaar van de eerste prijs is Bart Wijns uit Duffel. De hoofdprijs bestaat uit een waarnemingssessie met de Mercatortelescoop op La Palma (Spanje), inclusief reis en verblijf, en wordt eveneens nog aangevuld met een sterrenkundig boekenpakket.

Ook de finalisten die niet in de top drie eindigden, werden beloond met een uitgebreid sterrenkundig boekenpakket. Het feit alleen al dat ze voor de finale waren geselecteerd, getuigt overigens van een zeer puike prestatie in de eerste ronde van de Vlaamse Sterrenkunde Olympiade, waarvan de moeilijkheidsgraad van de vragen zeker ook niet te onderschatten valt.

Volgende editie

Begin 2015 gaat de volgende editie van de Vlaamse Sterrenkunde Olympiade van start.

Ook dan verloopt de wedstrijd in twee rondes: een voorronde en een finale.