U bent hier

Maansverduistering op 28 september 2015

Maansverduistering op 28 september 2015

Op 28 september 2015 is er eindelijk nog eens een totale maansverduistering die in België te zien zal zijn. Het is reeds geleden van 15 juni 2011 dat we in ons land nog een tota­le maansverduistering konden zien, en dat was toen nog maar voor het laatste gedeelte van de totale fase van de opkomende totaal verduisterde Maan. Op 28 september zijn alle fac­toren evenwel ideaal en kunnen we de vol­le­dige duur van deze totale maans­ver­duistering meemaken vanaf het aller­eerste begin van de verduistering in de bijschaduwkegel of penumbra van de Aarde tot het allerlaatste ogen­blik, dit is bij het verlaten van de Maan van de bijschaduwkegel van de Aarde.

Onderstaande figuur van Fred Espe­nak en de Royal Astronomical Society van Canada toont het verloop van deze maansverduistering: het begin van de penumbrale fase (P1), het begin van de gedeeltelijke maansver­duiste­ring in de umbra (U1), het begin van de tota­le maansverduiste­ring (U2), het einde van de totale maansverduis­tering (U3) en het einde van de gedeeltelijke maansverduiste­ring in de umbra (U4) en tenslotte van de gedeeltelijke maansverduiste­ring in de penumbra (P2). De totale maansverduistering zal aanvangen om 02h11m11s UT, duurt bijna 72 mi­nuten en zal ten einde zijn om 03h23m07s UT. Deze eclips zal haar maximale grootte bereiken om 02h47m09s UT. Deze eclips behoort tot saros 137 en is nummer 28 uit een totaal aantal van 81 uit deze reeks. Maansverduisteringen uit deze saros­reeks gebeuren bij de Maan in haar dalende knoop. Elke volgende eclips uit deze sarosreeks zal iets meer naar het noorden plaatsvinden ten opzichte van de knoop.

 Meer gegevens over deze eclips zijn te vinden in de Hemelkalender 2015, blz.38. Een referentie op het Internet betreffende eclipsvoorspellingen is de nieuwe website van Fred Espenak: www.eclipsewise.com. De specifieke link naar de eclips van 28 september is: http://eclipsewise.com/lunar/LEprime/2001-2100/LE2015Sep28Tprime.html.

Deze totale maansverduistering is de laatste van vier opeenvolgende totale verduisteringen die deel uit­ma­ken van een reeks, de tetrade genaamd. De totale maansverduisteringen van 15 april 2014, 8 oktober 2014, 4 april 2015 en 28 september 2015 behoren tot diezelfde tetrade. Ongeveer 16.3 % van alle totale maansverduis­teringen doet zich voor in een tetrade. Het me­chanisme dat verantwoordelijk is voor het ontstaan van tetrades heeft betrek­king op de excentriciteit van de aard­baan in combinatie met het tijd­stip in het jaar waarop het eclips­seizoen valt. Een eclipsseizoen is de periode waarin de Zon zich dicht genoeg bij een van de knopen van de maanbaan bevindt zodat een eclips kan plaatsvinden. Een eclipsseizoen duurt bijna 34 dagen en er zijn zowat 173 dagen tussen 2 eclips­sei­zoe­nen. Dit is de tijd die de Zon nodig heeft om zich van de ene maanknoop naar de andere te verplaat­sen. Er doen zich dus 2 eclipsseizoe­nen voor per jaar.

De totale maansverduistering van 28 september 2015 zal niet centraal zijn. Op het ogenblik van maximale eclips zal de Maan zich immers ten zuiden van het centrum van de schaduwkegel van de Aarde bevinden. Het noorden van de maanschijf bevindt zich dan dichter bij het centrum van de kern­schaduw en zal daardoor merkelijk donkerder zijn dan de zuidelijke rand.

Iedereen die op 28 september de totale maansverduistering waarneemt, kan zelf schattingen maken van de helderheid van deze eclips volgens de schaal van Danjon (zie kader). Aange­zien de Maan gedurende de totaliteit verschil­lende zones van de umbra doorloopt, zal ook de helderheid van de Maan nogal variëren gedurende het verloop van de totaliteit. Daarom raden we aan om verschillende schat­tingen van de helderheid van de Maan te maken gedurende de totale fase. Indien het nodig is, kan er zelfs een onderscheid gemaakt worden tussen het noorde­lijke gedeelte van de Maan en het zuidelijke gedeelte.

Deze totale maansverduistering zal zichtbaar zijn van begin tot einde (U1 tot U4) in West-Europa, West-Afrika, de Atlantische Oceaan, oost tot cen­traal Noord-Amerika en heel Zuid-Amerika (zie figuur links). In het oostelijke gedeelte van Europa zal de totale fase van de eclips te zien zijn vóór de Maan ondergaat en zal men alleen de laatste fasen moeten missen. In het westen van de Verenigde Staten zal men de beginfasen van deze eclips missen, maar met uitzondering van Alaska en Hawaï zal men er de totale fase kunnen zien na het opkomen van de Maan.

In principe kan men dus overal in België de eclips waarnemen. Wegens de gekende wisselvalligheden van het weer, zal men best vanaf enkele dagen voor de eclips goed uitkijken naar de weersvoorspellingen om dan uiteinde­lijk een beslissing te nemen in ver­band met de waarnemingsplaats. In mijn ervaring met het succesvol waar­nemen van eclipsen is mobiliteit de belangrijkste factor. De werkende medemens kan op maandag 28 sep­tember beter een dagje vrijaf nemen, gezien de eclips in de heel vroege och­tend plaatsvindt en het einde van de gedeeltelijke maans­verduistering in de umbra (U4) pas om 04h27m UT is. Een uitstekende gelegenheid om er een lang eclips­weekend van te maken. Voor wie wil fotograferen, is het ook aangewezen om op zoek te gaan naar een duistere hemel met goede seeing, zo ver moge­lijk verwijderd van licht- en lucht­vervuiling. Naast de klassieke plaatjes die men kan maken met een telescoop of een relatief grote telelens loont het zeker de moeite om de rode kleuren van de totale maansverduiste­ring vast te leggen in de vorm van een land­schapsfoto. Dit kan door bij­voorbeeld de totaal verduisterde Maan te com­bineren met een of meer land­schaps­elementen zoals een grillige boom of een speciaal gebouw, in combinatie met de sterrenbeelden van de herfst.

Diegenen die hun steentje willen bij­dragen aan wetenschappelijke waar­ne­mingen kunnen de tijdstippen meten waarop de rand van de inkomende en uittredende maanschaduw door het schijnbare middelpunt van een stan­daardlijst van maankraters zal gaan. De tijdsmeting moet gebeuren met een minimum precisie van 0.1 mi­nuut. Aan de hand van die metingen is het mogelijk om de vergro­tings­factor van de aardschaduw te bepalen, veroorzaakt door de atmosfeer. De metingen kunnen voor analyse naar Sky and Telescope worden gestuurd.

 

Reageer