Tijdens het weekend van 9-10 augustus jongstleden brachten Jean-Pierre Grootaerd (Kijkerbouw Universiteit Gent) en Jan Van Gastel een bezoek aan de Nederlandse auteur/amateur-astronoom/telescopen-bouwer Bruno Ernst.

              ‘Geef eens thuisadres, ik stuur je wat toe’

Deze heel korte zin die ik op Facebook kreeg doorgestuurd is het begin van wat voor mij persoonlijk een hoogtepunt in mijn sterrenkundig leven zou worden. Het is moeilijk, zoniet onmogelijk om dit relaas niet in de ‘ik’ vorm te schrijven. Het IS tenslotte een heel persoonlijk verhaal. Een verhaal die eigenlijk startte een halve eeuw geleden. Met twee boekjes : Thieme’s sterrenboek en Thieme’s sterrenfotoboek . Het eerste uitgebracht in 1966 en het tweede in 1968. In die tijd zowat de enige Nederlandstalige werken voor amateur-astronomen .  Mensen van mijn generatie kennen die werken ongetwijfeld en weten ook wie de auteur ervan is : Bruno Ernst . En die meneer wou mij ‘wat toesturen ‘ ? Drie dagen later valt dan een grote witte envelop in de bus. Naam en adres geschreven in kalligrafie schrift , dik lettertype . In de envelop een boekwerkje : ‘ONDERZOEK ALLES  BEHOUD HET GOEDE ‘. Auteur : HANS DE RIJK…..

                                         Nescius omnium cursiosus sum

Ik weet niets, maar ben nieuwsgierig naar alles. Dit was zijn lijfspreuk. En zo begon ook mijn ‘sterrenkundig leven’. Nieuwsgierig naar alles wat met sterren te maken had. En heel veel haalde ik uit Thieme’s sterrenboek. In datzelfde boek staat een volledig hoofdstuk hoe je een telescoop maakt. Een Kuttertelescoop . Je bent er enkele aan het restaureren ,dat zet je dan op facebook en luttele weken later krijg je het fameuze bericht : ‘geef eens thuisadres, ik stuur je wat toe’. De man zelf volgde het dus allemaal vanop afstand heel minutieus. En een paar dagen later : ‘Heb hier een doos boeken, daar kan je veel mensen gelukkig mee maken. Kom maar halen’ Zuinig met woorden, maar duidelijk genoeg voor mij!! De kans op een ontmoeting met de man die je een beetje als ‘peetvader’ van je eigen sterrenkundig leven beschouwt.

Jan Van Gastel tussen Bruno Ernst en z'n echtgenote. (Foto: Kijkerbouw.be/Jean-Pierre Grootaerd)

                                      Mijmeringen op de trein

En op zaterdag 9 augustus heel vroeg de trein op : Oostende –Utrecht.Met een klein hartje, want enkele dagen ‘googlen’ leerden mij toch dat de man niet enkel de schrijver was van een paar boekjes , maar toch ontzettend veel betekende , nog steeds betekent , op heel veel gebieden. Door zijn kennis, zijn publicaties, zijn persoonlijke vrienden en contacten  . Persoonlijke vriend van Anton Kutter, van  MC Esscher : kunstenaar uit Leeuwarden bekend om zijn houtsneden , gravures en lithografieën waarin hij speelde met wiskundige principes. Hij schreef meerdere boeken (waaronder De Toverspiegel van M.C. Escher , vertaald in tien talen) en een aantal artikelen over diens werk.Hij onderhield briefwisseling met Werner Von Braun , de eerste man op de maan : Neil Armstrong. Hij is de oprichter van de eerste Nederlandse Volkssterrenwacht , de Nederlandse Zonnewijzerkring, Mercator, Het natuurkundetijdschrift  Archimedes , het wiskundetijdschrift voor scholieren ‘Pythagoras’ (1961 en bezig aan zijn 53^ste jaargang). Met de wiskundige van der Blij richtte hij in 1983 de stichting Ars en Mathesis op ‘’ om de belangstelling te bevorderen voor kunst die zijn inspiratie vindt in de wiskunde’’ .   Jan van Gastel kreeg trouwens nog les van hem. Hij kende hem als ‘Broeder Erich’.En bij die man mogen Jan en ikzelf op de koffie…

Jean-Pierre Grootaerd en Bruno Ernst (Foto: Kijkerbouw.be/Jean-Pierre Grootaerd)

                                          Ten huize van….

En dan kom je aan op cs Utrecht. Je weet dat de man letterlijk boven het station woont. Je hoeft niet eens het immense gebouw uit. Jan staat mij op te wachten. We bellen aan en de lift brengt ons naar de 17^de verdieping . Kom je plots oog in oog te staan met de man waar je zo’n bewondering voor hebt. Met de man die je met zijn werken de liefde voor de sterrenkunde en de telescoopbouw bijbracht. Dit moment vergeet je niet zo snel . Zelfs Jan was onder de indruk, en dat overkomt hem niet zo vaak . Een kop koffie werd aangeboden door Lenich, de echtgenote van  Hans de Rijk. Na de eerste kennismaking veerde de man, ondanks zijn respectabele leeftijd van 88 jaar, recht , duwde een ipad in de handen van Jan met de woorden : ‘ik wil en foto met Jean-Pierre !’. Slik…. Zelf had ik het nooit durven voorstellen , samen met hem op de foto . Ik sta er heel bedremmeld bij , en toch vind ik het één van de zaligste momenten uit mijn leven ! Het gesprek ging voor en groot deel over kijkerbouw. Hoe hij het deed : cursussen in Oudenbosch op zaterdag. Een spiegel slijpen en polijsten op één dag tijd. Veertig cursisten op één dag (!!!).. En vertellen over de verwondering, telkens weer, dat de telescoop werkt. Hij vroeg honderduit  over hoe wij het deden , de brandpuntsafstand controleerde hij met behulp van de zon, een zilverlaag goot hij zelf op de spiegel . Over grote nauwkeurigheden maakte hij zich niet druk : ‘maken die spiegel en de telescoop en kijken !! ‘ Dat was zijn devies. Een mening die hij nog altijd hanteert , en waarom hij mij ook uitnodigde : blijkbaar spreken wij op dat vlak dezelfde taal: zorg dat het ding af is en doe er iets mee… Maar de tijden veranderen , en de mens wordt strenger voor zichzelf. En dan was er Jan die daar handig kon op inspelen. Jan wet nu ook wel goed hoe je optiek moet testen en beoordelen. En laat dat nu precies de reden zijn waarom wij zo mooi kunnen samenwerken. Het ene vult het andere aan. En op die manier was het een heel geanimeerd gesprek met ons drie. Een gesprek waar we allen veel aan hadden. Een rondleiding volgde nog doorheen zijn verzameling kunstwerken, zijn holografische werken, zijn pottenbakken, miniatuurboekjes . Drie uur waren we te gast bij de man. 

Tijdens het JVS-VVS weekend van te Genk worden drie boeken verloot: Thieme’s sterrenboek, Thieme’s sterrenfotoboek en Sterrenkunde voor iedereen.
(Foto: Kijkerbouw.be/Jean-Pierre Grootaerd)

En er volgde een toemaatje die kan tellen : een hele doos boeken ! Met de sterrenkundige werken, een aantal gesigneerd. ‘Om veel mensen gelukkig te maken’ had hij gezegd. Wel : Op de  JVS-VVS dagen in oktober worden er drie verloot onder aanwezigen ; Thieme’s sterrenboek, Thieme’s sterrenfotoboek en Sterrenkunde voor iedereen. Ook op de tweede ATM dag der lage landen (Gent: zaterdag 8 november)  zal dit het geval zijn .Bruno Ernst schrijft trouwens het openingswoord voor die dag . En een aantal jongeren zullen met die boeken ook gelukkig mee worden gemaakt. In de geest van Bruno Ernst , Hans de Rijk , Ben Elshout , Ben Engelhart of hoe je de man ook wil noemen. Het is een groot man die op veel gebieden enorm veel betekent ! Een leven lang nieuwsgierig…

Bedankt Bruno Ernst voor de kans jou te mogen ontmoeten. Bedankt voor je sterrenkundige werken die zoveel voor mij betekenden. Die zijn nu gesigneerd na een halve eeuw. Die gaan nooit meer weg en zijn voor mij van onschatbare waarde.

Uitgebreid artikel in het oktobernummer van HEELAL.