Harlow Shapley ten tijde van de "Great Debate" in april 1920.
(Foto: Harvard)

Harlow Shapley – Biography of an astronomer:
The Man Who Measured the Universe

Dr Doug West
CreateSpace Publishing 2015
Paperback 90 pagina’s
ISBN 978-1508950844

De Amerikaanse astronoom Harlow Shapley (1885-1972) verwierf een prominente plaats in de geschiedenis van de sterrenkunde door zijn juiste inschatting van de afmetingen van de Melkweg en de niet centrale ligging van de Zon op de Orion arm ongeveer 30000 lichtjaar verwijderd van het galactisch centrum. Hij stelde tevens het concept voor van de “vloeibare water gordel” rond een ster, heden ten dage beter bekend als de “leefbare zone” binnen een planetenstelsel op een afstand van de ster waar vloeibaar water een hoofdvoorwaarde is voor leven zoals dat voorkomt op de Aarde.
Na zijn universitaire studies werkte Shapley aan de Universiteit van Princeton onder de vleugels van Henry Norris Russell (1877-1957) aan het probleem van de afstand tot de bolvormige sterrenhopen in de halo van de Melkweg. Dankzij de studie van bolhopen verkreeg hij een asymmetrische verdeling om het galactisch centrum en kon hij de positie van de Zon in de Melkweg beter in schatten. Tijdens zijn observaties op de Mount Wilson sterrenwacht in Californië verdiepte Shapley zich in spectroscopie en fotometrie in de stellaire sterrenkunde.
In april 1920 nam Harlow Shapley het op tegen Heber Curtiss (1872-1942) tijdens het “grote debat van de sterrenkunde” in de Amerikaanse hoofdstad Washington DC. Het debat luidde het tijdperk in van de extra-galactische sterrenkunde en hoewel er geen echte winnaar uit de bus kwam, haalden beide heren hun gelijk op verschillende punten.
In 1921 werd Shaply directeur van het Harvard College Observatory te Cambridge in de Amerikaanse staat Massachusetts. Gedurende drie decennia wist hij dit instituut te transformeren in een praktijk-gerichte faciliteit waaruit vooraanstaande astronomen ontsproten. In de late jaren 1930 leidde hij een nationale inspanning om toevluchtsoorden voor joodse wetenschappers van Duitsland naar de VSA te brengen. Na de Tweede Wereldoorlog speelde Shapley een belangrijke rol bij de oprichting van de National Science Foundation en de UNESCO.
Medio de jaren 1950 leidde Shapley’s werk in Kosmologie tot meerdere bezoeken aan de toenmalige Sovjet-Unie waardoor hij in het oog sprong bij de FBI en communisten-jager Joseph McCarthy. Te midden de Koude Oorlog werd Shapley vrijgesproken van enige sympathie voor het communisme.
Tot slot wijdt de auteur nog een hoofdstuk over de vele boeken die Harlow Shapley heeft geschreven. In het bijzonder het allereerste “Source Book in Astronomy” en de bestseller “Of Stars and Men” die in acht talen werd vertaald en verwerkt als film documentaire. Het boek gebruikt weinig vakterminologie, leest vlot en sluit af met een biografie en uitgebreide index.