In wat volgt krijg je mijn persoonlijke kijk op het voorbije jaar. We tellen dan wel af van 5 naar 1, maar de volgorde van de onderwerpen is louter toevallig.

5. Commerciële Ruimtevaart.

Wie over ruimtevaart in 2011 spreekt kan er niet naast kijken. Vrijwel elke week kwam de "commerciële" ruimtevaart wel in het ruimtevaartnieuws. Commerciële ruimtevaart is misschien een vlag die de lading niet geheel dekt, want ruimtevaart is al langer een commerciële bezigheid. De term New Space is misschien een betere term.

Hoe dan ook, ondanks alles, moet die New Space nog veel van haar beloften waarmaken.

Denk maar aan Virgin Galactic dat in 2012 stilaan zal moeten bewijzen dat SpaceShipTwo de belofte van ruimtetoerisme kan gaan waarmaken. Volgend jaar zal hoe dan ook nog een testjaar zijn; maar het nieuwe toestel zal toch al een eerste keer de ruimte moeten opzoeken. En als alles goed gaat, moet het in 2013 dan echt gaan gebeuren.

Een andere firma die het afgelopen jaar veel media-aandacht naar zich toe trok, was SpaceX. Deze firma doet mee aan het NASA COTS/CCDev programma om eerst een onbemande vrachtcapsule naar het ISS te lanceren, en om daarna ook astronauten naar datzelfde ruimtestation te brengen. Alhoewel er wel meerdere firma's meedoen, lijkt SpaceX het verst te staan. Afgelopen jaar deden ze immers een geslaagde testvlucht van de Falcon 9-raket en de Dragon-capsule. Begin volgend jaar moet ze dit succesje bevestigen en is het de bedoeling om hun capsule aan het ISS te koppelen. Voor hen wordt 2012 wel degelijk een cruciaal jaar.

De verwachtingen zijn dus hoog gespannen en in de wekelijkse "Nieuws Uit De Ruimtevaart" en de maandelijkse ruimtevaartrubriek in Heelal zullen we ongetwijfeld in 2012 nog regelmatig terug komen op de ontwikkelingen bij Virgin Galactic, SpaceX en de andere. 

4. Wordt China een nieuwe ruimtevaartmacht ?

De vraag of China een nieuwe ruimtevaartmacht wordt, kunnen we meteen beantwoorden met te zeggen dat het land dat al is.

Op het vlak van de ruimtevaart is China niet langer een land dat alles kopieert uit het buitenland. Het zou niet geheel correct zijn te zeggen dat de Shenzhou - capsule een kopie is van de Russische Soyuz. 't Is duidelijk dat er goed naar de Russische ruimtevaart gekeken is, maar - zeker in het geval van Shenzhou - blijkt dat de Chinese versie meer dan een simpele verbetering is van het origineel.

Liefst 19 satellieten werden door de Chinezen uitgevoerd, een record. Maar er is meer. China lanceerde dit jaar ook Tiangong 1, dat we mogen beschouwen als het prototype of de voorloper van een volwaardig Chinees ruimtestation. Met de koppeling van Shenzhou 8 liet China zien dat het ook de techniek van onbemande koppelingen in de ruimte onder de knie heeft. In 2012 mogen we dan ook de eerste bemanning verwachten die Tiangong 1 gaat opzoeken.

Terwijl men in Rusland worstelt met zijn eigen ruimtevaartverleden en niet meer in staat lijkt te zijn om nog betrouwbare raketten (en satellieten) af te leveren, terwijl de Amerikanen met het stopzetten van de Space Shuttle vluchten zelf niet meer in staat is om mensen te lanceren, terwijl Europa worstelt met een financiële crisis lijkt China steeds meer de hoofdrol naar zich toe te trekken.

We zullen in 2012 ongetwijfeld van de Chinese ruimtevaart blijven horen. 

3. De Toekomst Na De Space Shuttle.

Discussiëren over de zin en/of onzin om met het Space Shuttle programma te stoppen is niet meer aan de orde. Het dertig jaar durende tijdperk van het ruimteveer is voorbij. In juli volbracht Atlantis de allerlaatste missie van het ruimteveer.

Wat de nabije toekomst betreft, zijn het in eerste instantie de Russen met hun Progress en Soyuz-capsules, in tweede instantie de nieuw te ontwikkelen Amerikaanse capsules (zoals Dragon en Cygnus) die de rol van de Shuttle moeten gaan overnemen.

Ondertussen werkt de NASA aan een nieuwe capsule (MPCV - Multi Purpose Crew Vehicle) en aan een nieuwe krachtige raket, het Space Launch System (SLS). De capsule zal in eerste instantie ook nog naar het ISS vliegen, maar eenmaal de SLS klaar is, zou men nieuwe paden gaan opzoeken. De bedoeling is om binnen dit en 10 jaar (?) mensen op een planetoïde te droppen. Trouwens, momenteel stuurt Dawn van de planetoïde Vesta schitterende opnames door.

Maar het verleden heeft ons geleerd dat nieuwe bemande programma's na enige jaren worden stopgezet om vervangen te worden door een nieuw. Het lijkt soms op de processie van Echternach en ongetwijfeld zullen we in 2012 nog niet te weten komen of SLS en MPCV ergens naar toe gaan leiden.

We zullen zien.

2. Mars.

Een bemande reis naar Mars lijkt weer verder af dan ooit. Ook met hetgeen we nog mogen verwachten van onbemande sondes lijkt de toekomst onzeker. Volgens de Amerikaanse Mars Society is het Marsprogramma bij de NASA zo goed als dood. Ook Europa worstelt met zijn ExoMars nu de Amerikanen niet meer mee willen doen.

De Russen hebben - figuurlijk dan toch - nooit geen potten gebroken als het op Marsvluchten aankwam, een fenomeen dat ook dit jaar weer bevestigd werd met de Phobos - Grunt. De lancering van deze ambitieuze Marssonde lukte dan wel, maar verder dan een baan om de Aarde geraakte men niet. De sonde zal dan ook half januari terug de dampkring in duiken.

De Amerikanen lanceerden wel met succes het Mars Science Laboratory, beter bekend als Curiosity. Het gaat om de grootste Marsrover ooit die in 2012 over het oppervlak van de Rode Planeet moet gaan rondrijden. Als het de nieuwe en ingewikkelde afdalings- en landingsprocedure overleeft.

Spirit heeft ondertussen het loodje gelegd, Opportunity rijdt nog vrolijk verder. De rover onderzoekt momenteel de rand van de krater Endeavour. We hopen dat het Marsautootje het nog een tijdje mag volhouden. Niet vergeten dat er ook nog een aantal sondes rond de planeet draaien. Ken je ze allemaal ?

Bij al dit Marsgeweld mogen we uiteraard niet vergeten dat Cassini nog steeds rond Saturnus draait, dat in 2011 Juno naar Jupiter werd gelanceerd, dat er nog meer sondes momenteel het zonnestelsel doorkruisen om binnen enkele jaren bij hun doelwit aan te komen. En helemaal op het einde is er nog die dekselse Voyager die nog steeds informatie doorstuurt over de rand van ons zonnestelsel.

1. Rusland In De Problemen.

Jarenlang werd de Russische ruimtevaart geprezen om zijn know-how, zijn eenvoud en zijn betrouwbaarheid. De Soyuz-raket was in zekere zin nog steeds diezelfde raket die Yuri Gagarin als eerste mens in de ruimte bracht. Waar de Amerikanen worstelden met de betrouwbaarheid van het ruimteveer (niet alleen omwille van Challenger en Columbia, maar een lanceerdatum werd zelden gehaald omdat er altijd wel één of ander probleem opdook), leek men blindelings te kunnen betrouwen op de Russen die met de regelmaat van de klok Progress- en Soyuzcapsules lanceerden naar het ruimtestation. De Sovjetunie was dan al een tijd uit elkaar gevallen, maar de ruimtevaart, de vroegere trots van de natie, bleef ogenschijnlijk zonder problemen verder draaien.

Tot dit jaar.

Niet alleen kenden raketten problemen (met mislukte lanceringen van Soyuz-raketten, een mislukte Proton-lancering) ook satellieten gingen vaak stuk eenmaal ze in de ruimte waren. Phobos-Grunt is daarbij één van die spijtige uitschieters.

Of het nu gaat om een falend kwaliteitssysteem, over een ruimtevaartindustrie in verval, over een tekort aan geld, over gebrek aan interesse voor een job in de ruimtevaart, over de schrik van diegenen die wel in de ruimtevaart werken maar vrezen voor represailles bij het falen, of een combinatie van dit alles, dat laten we in het midden. Maar het is zeker dat de Russische ruimtevaart zich zal moeten herpakken of een land met een fantastische ruimtevaartgeschiedenis en ruimtevaarttraditie zal de volgende jaren geen rol van betekenis meer spelen.