Vendelinus is officieel van start gegaan in januari 2000. Het hoofddoel van Vendelinus is om een verenigingsleven aan te bieden aan de volwassen leden van de Cosmodrome.

U bent hier

Verslag vergadering Vendelinus 13 juni 2015

Tony en Jeannine waren op vakantie en genoten van een welverdiende rust. Rudi Van Bommel nam de honneurs waar deze vergadering. Roland Vangrisven was jarig en trakteerde met taart.

Bart Buelens was als eerste aan de beurt en had het over:

De Event Horizon Telescope

Dichtbij de singulariteit in het centrum van een zwart gat is de ontsnappingssnelheid groter dan de lichtsnelheid en kan er dan ook niets ontsnappen, zelfs geen licht of andere straling. Voldoende ver van de singulariteit kan dat wel. Deze afstand van waar ontsnappen kan is de Schwarzschildstraal. Het bolvormige volume met straal gelijk aan de Schwarzschildstraal noemt men de waarnemingshorizon van een zwart gat. Al wat voorbij de horizon komt wordt opgeslokt door het zwart gat en daar zien we niets meer van. Als we een zwart gat willen observeren komt dat erop neer dat we de waarnemingshorizon gaan observeren. Waarnemingshorizon in het Engels is event horizon. De Event Horizon Telescope (EHT) is dan ook specifiek bedoeld om zwarte gaten te observeren.

Om zwarte gaten te zien als meer dan een punt moet zo’n telescoop een hoge resolutie hebben, en bij voorkeur gericht worden op een zwart gat dat niet te ver af staat. Wat dat laatste betreft gaat alle aandacht naar Sagittarius A*, het zwarte gat in het centrum van onze Melkweg. Sgr A* –  zoals het ook wel wordt genoemd – staat op een afstand van 26 duizend lichtjaar, heeft een massa van meer dan 4 miljoen zonnemassa’s en een waarnemingshorizon van ongeveer 30 keer zo groot als de zon. Vanop aarde is dergelijk volume op die afstand aan de hemel ongeveer even groot als een hypothetische sinaasappel die op de maan ligt. Behoorlijk klein dus, maar wel het grootste dat we kunnen zien. Vandaar dat het nodig is een systeem met hoge resolutie te hebben, om scherpe beelden te kunnen maken.

De EHT maakt gebruik van de techniek van Very Long Baseline Interferometry (VLBI). Bij VLBI koppelt men radiotelescopen aan elkaar die in werkelijkheid heel ver van elkaar staan. Daarbij is het de afstand tussen de telescopen, de baseline, die bepalend is voor de haalbare resolutie. Hoe groter de baseline, hoe hoger de resolutie, hoe scherper de beelden. Bij de EHT wil men een baseline creëren zo groot als de aarde. Daartoe wil men 50 radiotelescopen aan elkaar koppelen. In 2008 is dit project begonnen en het loopt nog tot 2022. Momenteel bestaat het systeem uit 6 aan elkaar geschakelde telescopen. Dat is nog niet voldoende om Sgr A* in detail waar te nemen, maar laat wel toe om eerder gemeten parameters te meten met een veel hogere nauwkeurigheid dan voorheen.

Bij gebrek aan echte beelden heeft men voor de film Interstellar in 2014 simulaties gemaakt van hoe een zwart gat er van dichtbij uit zou zien. Het is voorlopig nog spannend afwachten of de EHT waarnemingen van Sgr A* gaat opleveren die er enigszins op lijken.

De gegeven presentatie is online hier te vinden: https://speakerdeck.com/bbuelens

 

Dan kwam Josiane Claesen aan de beurt met de 3de aflevering van New Horizons.

New Horizons is nu op zo'n 40 miljoen kilometer van Pluto en heeft nog 1 maand te gaan. Maar helaas is er nog steeds niet zo heel veel te vertellen. Pluto is nog altijd maar te zien als een wazig iets.

Maar in die wazigheid zijn er wel verschillen te zien bij Pluto, hoewel we niet zeker zijn wat dat precies betekent. Hieronder zijn drie beelden te zien waarop die verschillen te zien zijn:

New Horizons kijkt natuurlijk ook naar de maantjes van Pluto. Tijdens de flyby gaat het ruimtetuig ook zoeken naar nieuwe manen voor deze dwergplaneet.

Zo zou het plutostelsel er ongeveer moeten uit zien met vijf manen. Maar wetenschappers zijn ervan overtuigd dat Pluto meer manen moet hebben. Afwachten wat NH gaat vinden bij deze tot de verbeelding sprekende dwergplaneet.

Maar NH heeft gedurende een tijd de maan Nix gevolgd. En deze maan maakt een heel vreemde tuimeling terwijl ze 'roteert'.

NH is ook een missie van eerstes.

Er werd een media schema opgesteld. Vooral voor de uiteindelijke flyby is zo'n schema erg handig. Hieronder is er een stukje van te zien. Maar het volledige schema is te vinden op

http://www.nasa.gov/press-release/nasa-announces-television-coverage-media-activities-for-...

Met alle dwergplaneten, objecten, in de kuipergordel hebben we nu wel een aparte kijk op ons Zonnestelsel !!!

 

Vervolgens had Rudi Van Bommel na de pauze een film klaarstaan:

The fabric of the cosmos: 2de aflevering: de illusie van de tijd
gepresenteerd door Brian Green

Tijd lijkt te stromen in één richting, naar de toekomst. Maar wat is de werkelijke fysieke betekenis van tijd. Wij kunnen het verloop van de tijd meten: in de oudheid door de dagelijkse aardrotatie en zonnewijzers, de jaarlijkse omwenteling rond de zon en de zonnewendes. Later kwamen er allerlei soorten klokken. Nu wordt de tijd gemeten met atoomklokken, 9 192 631 770 trillingen van een Cesium-133-atoom komen overeen met 1 seconde. Vroeger werd in elke stad de lokale tijd bijgehouden d.m.v. de stand van de zon.

De opkomst van het treinverkeer heeft het noodzakelijk gemaakt om de tijd nationaal en internationaal te synchroniseren, opdat de treinen op tijd zouden rijden en ongevallen vermeden konden worden. - Onze NMBS heeft dit blijkbaar nog altijd niet goed begrepen.- Ook voor de jonge Albert Einstein was dit een boeiende tijd. Hoe meer hij over dit onderwerp nadacht, des te duidelijker werd dat het verloop van de tijd werd beïnvloed door beweging van de waarnemers en dat daardoor tijd verweven was met de ruimte in een vierdimensionale ruimte-tijd. De speciale relativiteitstheorie maakte een einde aan de absoluut onafhankelijke tijd van Isaac Newton.

Proefnemingen met atoomklokken in straalvliegtuigen die in 1971 rond de wereld vlogen bewezen de tijddilatatie perfect en consistent met Einstein’s theorie. Het begrip gelijktijdigheid is dan ook relatief; verleden, tegenwoordige tijd en toekomst blijken een illusie. Opeenvolgende momenten ‘nu’ voor twee waarnemers op een zekere afstand van elkaar vandaan worden voorgesteld als parallelle dwarsdoorsneden van een brood. Wanneer één van de waarnemers in beweging is, blijken de sneetjes brood scheef gesneden en vindt in het ene geval het moment nu in het verleden plaats en in het andere geval in de toekomst. Uit de algemene relativiteitstheorie blijkt dat je beter in het gelijkvloerse  appartement leeft dan in het dakappartement van een hoog flatgebouw. Zwaartekracht heeft immers ook invloed op het verstrijken van de tijd. Tijdreizen zou dan mogelijk zijn, naar de toekomst via een scheervlucht langs een zwart gat en naar het verleden door een wormgat.

Maar laten wij dieper ingaan op de pijl van de tijd. Voor vele fysieke processen speelt de richting waarin de tijd verloopt geen enkele rol. Wanneer we de bewegingsvectoren van alle afzonderlijke glasscherven van een stuk gevallen wijnglas zouden omdraaien, kunnen we perfect berekenen hoe deze scherven zich terug samenvoegen tot een heel wijnglas. Maar de kans dat bijvoorbeeld een stapel in de lucht geworpen bladen papier zich op de grond samenvoegen tot een gebonden boek met opeenvolgende pagina’s is uiterst klein, maar niet nul. Dit brengt ons bij het begrip entropie van Ludwig Boltzmann. De natuur streeft blijkbaar steeds naar een toename van wanorde, een begrip wat ook gekend is onder de tweede hoofdwet van de thermodynamica.

Het begin van het universum, de oerknal, wanneer ruimte en tijd zijn ontstaan, moet dus een toestand zijn geweest met een zeer hoge maat aan orde. Het later samenklonteren van massa in sterren en sterrenstelsels, wordt gecompenseerd met een toenemende energie van elementaire deeltjes die volgens de kwantumfysica zomaar uit het niets kunnen ontstaan. In de jaren ’90 werd overigens ook ontdekt dat de uitdijing van het heelal versneld. Dit zou kunnen leiden tot de zgn. “Big Rip”. Wanneer in een zeer verre toekomst de elementaire deeltjes uit hun atoomstructuren worden gerukt, bestaat het universum enkel nog uit steeds verder van elkaar willekeurig bewegende deeltjes zonder dat er verder nog iets gebeurd. Dit zou dan het einde van de tijd betekenen, omdat het onmogelijk wordt om nog enige notie te hebben over het verloop van het begrip tijd.

 

Annals of the Deep Sky:

Iedereen herinnert zicht nog wel de 3 volumes van Burnham's Celestial Handboek uit de jaren '70. Wel, Rudi presenteerde de eerste 2 volumes van "Annals of the Deep Sky - A survey of galactic and extragalactic objects" van Jeff Kanipe en Dennis Webb uitgegeven door Willmann-Bell. Dit werk mag beschouwd worden als een waardige opvolger met de laatste gegevens, verzamelt tijdens de laatste decennia met de moderne technologieën. In deze eerste twee delen worden de sterrenbeelden behandeld van Andromeda tot en met Caelum. Volume 3 verschijnt begin 2016 en het werk zal uiteindelijk bestaan uit 12 delen.

Rudi heeft deze boeken besteld bij Urania astroshop. Als lid van de VVS kreeg hij daar dan ook nog 10% korting. Met deze korting eraf heeft Rudi 26,95 € per deel betaald.

Met dit gegeven gaat Vendelinus een welverdiende rust in tijdens de maanden juli en augustus. Volgende afspraak bij Vendelinus op zaterdag 12 september 2015, om 14u in de Cosmodrome!

 

Reageer