Vermits Tony en Jeannine zonniger oorden opzochten, nam Rudi Van Bommel vandaag de honneurs waar.

Rudi startte met een powerpoint over een zeer actueel thema:

ESA's Rosetta missie naar komeet 67P Churyumov-Gerasimenko.
Voorgeschiedenis.
(Rudi)

Op 14 Mar 1986 passeerde de Europese ruimtesonde Giotto bij komeet Halley. Dit leverde aan de wetenschappers meer nieuwe vragen op dan antwoorden over de samenstelling van kometen.Dus werden er nieuwe missies bedacht. NASA plande de Comet Rendezvous Asteroid Flyby (CRAF) mission, maar deze werd in1992 afgelast wegens budgetaire redenen. ESA plande de Comet Nucleus Sample Return (CNSR) mission, maar dit project werd in 1993 bijgestuurd tot komeet rendezvous met in-situ onderzoek d.m.v. een landing. Het oorspronkelijke plan was te lanceren op 12 Jan 2003 voor een rendezvous in 2011 met komeet 46P/ Wirtanen. Dit plan werd opgeschort na een gefaalde lancering van een Ariane 5 op 11 Dec 2002, waardoor het lanceervenster verstreek. Het nieuwe doel werd de komeet 67P/ Churyumov–Gerasimenko. De lancering werd gepland op 26 Feb 2004 voor een rendezvous met komeet in 2014.

De komeet 67P/Churyumov-Gerasimenko

Deze komeet werd op 22 Okt 1969 ontdekt door Klim Ivanovych Churyumov van het Kiev Astronomical Observatory (Oekraïne). Hij onderzocht foto’s van de komeet 32P/ Comas Solà die genomen werden door Svetlana Ivanovna Gerasimenko op 11 Sep 1969 aan de Alma-Ata Astrophysical Institute (Kazakhstan).Hierop vond hij een heldere komeet op een foutieve positie met een verschil van 1,8° t.o.v. de voorspelde plaats. Na nog nauwkeuriger onderzoek bleek de zwakke komeet 32P wel op de juiste positie. Er was een nieuwe komeet gevonden. Deze kreeg oorspronkelijke de benamingen 1969h en 1969 IV na zijn periheliumdoorgang. Volgens de nieuwe nomenclatuur zou dit 1969 R1 zijn. De komeet werd opnieuw waargenomen in 1975, 1982 en 1988. Na 1994 kreeg deze komeet zijn  definitief identificatienummer 37P als periodieke komeet.

Baanelementen voor epoch 20 Dec 2013 (JD 2456646.5)* zijn:

    a 3.4634 AE (q 1.2429 AE – Q 5.6839 AE)
    e 0.64113 , i 7.0418° , omlooptijd 6,45 jr
volgende periheliumdoorgang: 13 Aug 2015

Enkele karakteristieken van de komeet
  afmetingen 3.5×4 km
    massa 3.14×1012 kg = onzeker
    ontsnappingssnelheid 0.46 m/s**
    rotatieperiode 12,7 Hr 

 *Juliaanse Dag (JD): continue dagtelling vanaf 1 Jan 4713 vC ‘s middags volgens
  de Juliaanse kalender (= 24 Nov 4714 vC volgens Gregoriaanse kalender na kalender
hervorming van 4 – 15 Okt 1582)
**Ontsnappingssnelheid Aarde = 11,2  km/s ; Maan = 2,4 km/s

De ruimtesonde Rosetta

Deze sonde werd genoemd naar de zgn ‘Rosetta-steen’. De Steen van Rosetta is een donkere granieten steen (van 112 bij 76 cm) die in juli 1799 in Egypte door Pierre-François Bouchard van de Franse genietroepen werd ontdekt bij werkzaamheden aan het fort St. Julien (nu Quaitbay) bij de Egyptische plaats Rosetta (nu El Rashid). Op de steen staat één tekst neergeschreven op drie verschillende manieren: in het Egyptisch door middel van hiërogliefen en het demotisch schrift, maar ook in het Grieks alfabet. Hierdoor bleek de steen een belangrijke sleutel te zijn voor het ontcijferen van de hiërogliefen in 1822 door Thomas Young (die van de interfererende lichtgolven) en Jean-François Champollion. De tekst op de steen is een dankbetuiging van de priesters van Memphis aan koning Ptolemaeus V Epiphanes, gedateerd op 27 maart 196 v.C.

Het ruimtetuig werd gebouwd door de firma Astrium met vestigingen in Frankrijk, Duitsland, Groot-Brittannië, Spanje en Nederland. Zijn afmetingen zijn 2.8 × 2.1 × 2 m, het gewicht bij de lancering 3000 kg (incl 100 kg lander) en het geleverd vermogen door de zonnepanelen is 850 W op een afstand van 3,4 AE van de zon. Er zijn instrumenten aan boord voor onderzoek van de komeetkern, de uitgestoten gas en stofdeeltjes en de invloed van de zonnewind.

Lander “Philae“:

De lander is genoemd naar een eiland in de Nijl nabij Aswan, alwaar een obelisk staat met opschriften in het demotisch en hiëroglyfisch uit de tijd van Ptolemaeus V Epiphanes (205-180 vC) die ook op de steen van Rosetta werd teruggevonden.Zijn afmetingen zijn 1 × 1 × 0.8 m, het gewicht 100 kg en de zonnepanelen leveren een vermogen van 32 W op 3 AE van de zon. De landing gebeurd als een val via een ballistische baan met een landingssnelheid van 1 m/s, waarna de lander zich aan het oppervlak van de komeet zal verankeren om niet terug de ruimte in gekaatst te worden.

Behalve talrijke instrumenten bevat de lander ook een uitschuifbare grijper voor het verzamelen van oppervlaktestalen tot op een diepte van 23 cm en te verdelen over de diverse instrumenten aan boord.

Rosetta – missie tijdlijn

De Roseta-sonde werd op 02 Mar 2004 gelanceerd met een Ariane 5G+ V-158 –raket vanaf ESA’s lanceerbasis CSG (Centre Spatial Guyanais) bij Kourou in Frans-Guyana.

Om de gewenste rendez-voussnelheid te verkrijgen maakte Rosetta gebruik van enkele ‘gravity assist’ mannoeuvers (slingshot-effect). Op 04 Mar 2005 maakte zij een eerste ‘fly-by’ langs de Aarde op een afstand van 1954,7 km. Op 25 Feb 2007 maakte zij een ‘fly-by’ langs Mars op een afstand van 250 km en op 13 Nov 2007 volgde een tweede ‘fly-by’ langs de Aarde op een afstand van 5301 km.

Op 08 Nov 2007 werd Rosetta door de astronoom Richard Kowalski, gebaseerd op foto’s genomen met de 0.68-meter telescoop van de Catalina Sky Survey, abusievelijk aangezien voor een planetoïde van ongeveer 20 m in diameter die recht op Aarde afstevende. Deze vermeende nieuw ontdekte planetoïde kreeg de voorlopige aanduiding 2007VN84. Denis Denisenko van het Russische instituut voor ruimteonderzoek bekeek het veronderstelde traject en zag in dat het overeenkwam met het parcours van de Europese komeetverkenner Rosetta, wat later door het Minor Planet Center (MPC) werd bevestigd.

Op 12 Nov 2009 volgde nog een derde ‘fly-by’ langs de Aarde op een afstand van 2481 km.

Ondertussen werden de instrumenten op 04 Jul 2005 al een eerste maal gebruikt voor het waarnemen van de inslag van de Impactor op de komeet 9P/Temple 1 tijdens de Amerkaanse Deep Impact – missie.

Op 05 Sep 2008 werden tijdens de passage langs planetoïde 2867 Steins, op een afstand van 800 km, foto’s genomen van dit hemelobject. Deze planetoïde werd in 1969 ontdekt en meet 6.67 × 5.81 × 4.47 km.

Dit gebeurde ook op 10 Jul 2010 bij de passage langs planetoïde 21 Lutetia op een afstand van 3160 km. Deze werd ontdekt in 1852 en meet 121 × 101 × 75 km.

Tussen 08 Jun 2011 en20 Jan 2014 werd de sonde in een soort ‘winterslaap’ gebracht om de instrumenten te sparen voor hun uiteindelijke hoofdopdracht.

Op 30 Apr 2014 werd reeds een eerste fotoreeks van de komeet 67P/ Churyumov–Gerasimenko door de sonde gemaakt.

Tussen 07 mei en 23 Jul 2014 werden er verschillende orbitale correctie mannoeuvers gedaan en werd de snelheid afgeremd van 775 m/s naar 7,9 m/s.

Foto’s van14 Jul 2014 bevestigen onregelmatige vorm van de komeet

Op 06 Aug 2014 werd Rosetta in een omloopsbaan rond de komeet gebracht op een gemiddelde afstand 100 km en met een relatieve baansnelheid van 1 m/s.

Op 05 Sep volgden de eerste ‘close-up’-foto’s van het oppervlak van de komeetkern, die nodig waren om een geschikte landingsplaats voor Philae te kunnen selecteren.

Op 07 Sep maakte de Rosetta-sonde een ‘selfie’ met de komeet op de achtergrond op een afstand van 50 km.

Op 14 Sep was de selectieprocedure afgelopen werden de primaire en een ‘back-up’ landingsplaats gepubliceerd.

Volgens de missiekalender zou Philae omstreeks 10 Nov een landing op de komeetkern uitvoeren en er wordt gehoopt dat de lander 4 tot 5 maanden operationeel blijft.

De Rosetta blijft in een omloopbaan rond de komeetkern tijdens zijn periheliumdoorgang op 13 Aug 2015.

Het einde van de missie is gepland voor 31 Dec 2015.

(Theo)

Na de pauze gaf Theo een korte bespreking over hoe Galilei Galileo de valbeweging onderzocht en welke wetmatigheden hij hieraan koppelde.

Daarna gaf Rudi ook nog een presentatie over twee andere zeer actuele kometen:

1) De komeet C/2014 E2 (Jacques)

(Rudi)

Deze komeet werd ontdekt op 13 Mar 2014 door Cristóvão Jacques Lage de Faria,

Eduardo Pimentel en João Ribeiro de Barros met de 0,45 m f/2,9 ‘wide-field’ reflector telescoop van de Southern Observatory for Near Earth Asteroids Research (SONEAR) nabij Oliveira, Minas Gerais, Brazilië.

De schijnbare baan doorkruiste de hemelevenaar op 08 Mei 2014 naar het noordelijke hemelgewelf. Van 03 Jun tot 17 Jul was de elongatie t.o.v. de zon < 30° en de komeet niet zichtbaar. De maximale helderheid van 6-7 magn. werd in de tweede helft van Jul bereikt. De dichtste passage op 0.085 AE (12,700,000 km) van de planeet Venus gebeurde op 13 Jul 2014. De dichtste passage op 0.56 AE (84,000,000 km) van de Aarde vond plaats op 28 Aug 2014.

Baanelementen voor Epoch 2014 May 23.0 TT (JD 2456800.5)

q 0.6638 AE – e 0.99912 – i 156.4° - periheliumdoorgang 2014 July 2.5150 TT

Geschatte omlooptijd 22000 jr (Q 1600 AE)

Vermits de komeet de Melkweg doorkruist biedt ze astrofotografen de gelegenheid mooie foto’s te maken van de komeet bij allerlei ‘deep-sky’ objecten.

Op 27 Jul stond de komeet in de nabijheid van het nevelcomplex IC405 en IC410 in de Voerman.

Op 20 Aug stond de komeet in de nabijheid van het nevelcomplex IC1805 en IC1848 (Hart- en Foetusnevel) in Cassiopeia.

En op 23 Aug nabij de open sterrenhoop NGC609 ook in Cassiopeia.

Op 26 Aug stond de komeet in de buurt van het nevelcomplex NGC7822 en Ced214 in Cepheus.

En vervolgens op 27 Aug nabij het nevelcompex Sh2-155 en op 31 Aug bij IC1396 (de olifantenslurfnevel), beide in Cepheus.

Omstreeks 04 Sep passeerde de komeet langs Deneb en het nevelcomplex NGC7000 en IC5070 (Noord-Amerka- en Pelikaannevel) in de Zwaan.

En op 14 Sep langs de mooie dubbelster Albireo in de Zwaan.

Op 20 Sep zal de komeet langs Cr399, de kleerhanger, passeren in het sterrenbeeld Vosje.

2) De komeet C/2013 A1 (Siding Spring)

Deze komeet werd ontdekt op 03 Jan 2013 door  Robert H. McNaught met de 0.5-meter Uppsala Southern Schmidt Telescope van de Siding Spring Observatory nabij Coonabarabran, New South Wales, Australië. De komeet bevond zich toen op een afstand van 7,2 AE van de zon en had een helderheid van 18.5 magn. Robert H. McNaught is reeds ontdekker van 26 kortperiodieke en 44 langperiodieke kometen w.o. de grote komeet van 2007 (C/2006 P1) die voor practig spectakel zorgde aan de sterrenhemel van het zuidelijke halfrond.

De komeet werd ook teruggevonden op zgn. ‘Pre-discovery’ foto’s genomen op 08 Dec 2012 door de Catalina Sky Survey opzoek naar potentieel gevaarlijke planetoïden en op 04 Okt 2012 met Pan-STARRS (Panoramic Survey Telescope and Rapid Response System).

Eind Aug stond deze komeet in de buurt van de Kleine Magelhaanse Wolk wat enkele zeer mooie astrofoto’s opleverde.

Baanelementen voor Epoch 2014 May 23.0 TT (JD 2456800.5)
q 1.3987 AE – e 1.00082 – i 129° - periheliumdoorgang 2014 Oct. 25.3221 TT

Deze werkelijk nieuwe komeet (hyperbolische baan) heeft een doormeter van doormeter 700 m.

Onze Mars-One kandidaat Roel Kwanten gaat het niet graag horen, maar hij zal te laat zijn voor het spektakel dat deze komeet gaat bieden. Op 19 Oktober 2014 om 18:28 ±0:01 UTC zal de komeet zeer extreem dicht langs Mars passeren op een afstand van  0,00093±0.00001 AE = 139000±2000 km van het middelpunt van Mars (ter vgl. de baan van de buitenste maan Deimos is een op een hoogte van24000 km). Dit gebeurd aan een relatieve snelheid van 56 km/s en de komeet zou aldaar een geschatte helderheid van -6 magn. hebben.

De initiële observaties door Leonid Elenin van het ISON-NM observatory (H15) en het Keldysh Institute of Applied Mathematics in Moskou, Rusland, suggereerden op 27 Feb 2013 als dichtste passage een afstand van slechts 0.000276 AE (41,300 km) van het middelpunt van Mars (gem. straal van Mars = 3389.5 km). Omdat de baanelementen nog onzeker waren werd de kans van een inslag op Mars begin Mar 2013 bepaald op 1/1250, op 8 Apr 2013 was dit al afgenomen naar 1/120000. De bovenste limiet van de vrijgekomen energie a.g.v. een inslag van de komeetkern met een doormeter van 700 m werd geschat op 20 miljard MT (Hiroshima-bom was 15 kT TNT) en zou een inslagkrater veroorzaken met een doormeter van 7 tot 10 km. Herinner u ook nog de inslag van 21 fragmenten van de komeet Shoemaker-Levy 9 tussen 16 en 22 Jul 1994 op de planeet Jupiter.

De coma van de komeet zal uiteraard wel inbeuken op de ijle Marsatmosfeer en er een opwarming van de hogere atmosfeer veroorzakenmet 30 K gedurende een paar uren.

De extra wrijving veroorzaakt ‘orbit decay’ van de aanwezige satellieten MAVEN (Mars Atmosphere and Volatile Evolution), Mangalyaan (Indische marssonde), de Mars Reconnaissance Orbiter, de Europese Mars Express en de 2001 Mars Odyssey.

De planeet Mars trekt door de staart van de komeet 43 tot 130 min na de dichtste passage

op een afstand van 27.000 km van de eigenlijke komeetbaan, wat mogelijks een spectaculaire meteorenregen met zich zal meebrengen voor de Marsbewoners en de rovers Opportunity en Curiosity.

Ter vergelijking met de Aarde komt een dichte passage van 139000±2000 km (van  0,00093 AE) van het middelpunt van de Aarde, wat KLEINER is dan de gem. afstand van 384399 km tot de maan(0,0026 AE) overeen met de passage van een komeet op ongeveer 3/8 van de afstand tussen Aarde en maan. De dichtste geacteerde nadering van een komeet bij de Aarde ooit was deze van de komeet D/1770 L1 (Lexell) die door Messier op 14 Jun 1770 werd ontdekt en de Aarde op 01 Jul 1770 passeerde op een afstand van 0.0146 AE, wat neerkomt op ongeveer zes maal de afstand tussen Aarde en maan. Deze komeet werd nooit meer teruggezien.

Wat kunnen we van deze passage langs Mars zien vanop Aarde, vanuit België zeer weinig. Mars staat op 19 Okt ’s avonds zeer laag boven de zuid-zuidwestelijke horizon op 60° ten oosten van de zon in het sterrenbeeld Slagendrager nabij de bolhoop NGC6401.

Op het moment van de dichtste passage beraag de scheiding tussen Mars en de komeet slechts 4,5 boogminuten en is de verwachte helderheid van de komeet slechts van 10^de magn. terwijl Mars een helderheid heeft van 1 magn.

Volgende afspraak is op zaterdag 11 oktober.

Dan bezoeken we met z'n allen Isotopolis.