De ISS-marathon

Omdat het baanvlak van kunstmanen zoals nu het ISS, (vroeger de Mir en nog vroeger de Salyuts), westwaarts precesseert, zal elke zichtbaarheidsperiode altijd beginnen aan de morgenhemel, doorschuiven naar de middernachthemel om dan aan de avondhemel na verschillende dagen het dagdeel in te schuiven. Als zo’n zichtbaarheidsperiode valt tussen ca. een maand voor tot een maand na het begin van de astronomische zomer gaat de morgenzichtbaarheid zonder onderbreking over in de avondzichtbaarheid. Tijdens vroegere of latere maanden zit er een periode van onzichtbaarheid in. Het betreffende ruimtetuig komt wel over maar wordt niet beschenen.

Het resultaat van deze langdurige zichtbaarheid is dat je dit voetbalveld-grote ruimtelaboratorium gedurende verschillende dagen op onze geografische breedte soms tot zelfs vijf keer achter elkaar kunt zien overkomen. Als het onbewolkt is natuurlijk. Zo’n reeks nachtelijke overkomsten wordt een marathon genoemd. Wie deze naam bedacht heeft, is mij onbekend. Mogelijk is het afgeleid uit wat onze “Dikke van Dale” beschrijft als 2de betekenis: “fig. vergadering, voorstelling enz. van lange duur”. Ik houd het daar maar op die voorstelling.

Het is voor de eerste keer dat ik zo’n marathon met feitelijke baangegevens heb uitgerekend. De berekeningen zijn wel is waar voor mijn eigen locatie, Achel, maar voor andere plaatsen zijn de resultaten niet veel afwijkend:

• ca. 26 seconden eerder voor het meest westelijke puntje van België
• ca. 13 seconden later voor het meest oostelijke punt je van België

Ik ben uitgegaan van de volgende waarden:

• de hoogte van het ISS moet boven 10° zijn
• de Zon is minstens 2° onder de horizon
• in het culminatiepunt wordt het ISS beschenen

De tijden heb ik aangegeven in MEZT (middeleuropese zomertijd). De resultaten zijn als volgt:

• De marathon begint op 23 mei met een culminatietijd om 22^h 48^m 10^s
• De marathon eindigt op 27 mei met een culminatietijd om 04^h 13^m 29^s

Deze tijden zijn berekend met de baangegevens van 22 mei. Gemakshalve kun je verder de volgende waarden aannemen:

• De tijd tussen twee opvolgende overkomsten is ruim 96 minuten (dus 1h 36m).
• De tijd tussen twee overkomsten met een dag tussentijd is:
• 44 minuten later, bijvoorbeeld om 21^h 48^m op 26 mei en om 22^h 32^m op 27 mei, dit is dan 16 omlopen later.
• 52 minuten eerder, bijvoorbeeld om 23^h 24^m op 26 mei en om 22^h 32^m op 27 mei. Hier zitten 15 omlopen tussen.

Wil iemand overkomsten van het ISS zien dan kan hij ongetwijfeld zijn lokale voorspellingen maken met behulp van Heavens-Above. Als je de regel, dat het ISS in het culminatiepunt beschenen moet zijn, laat vallen, zijn er meer overkomsten die zichtbaar zijn. Maar dan is bij de overkomsten in de beginperiode van de uitgebreide marathon de opkomsttak in de schaduw. Om dezelfde reden is in de eindperiode de ondergangstak in de schaduw. Met opkomsttak en ondergangstak wordt bedoeld het deel van de overkomst tussen opkomst en culminatiepunt enerzijds, of het deel tussen culminatiepunt en ondergang anderzijds. Ook dit kun je zien bij lokale voorspellingen met behulp van Heavens-Above als je een sterrenkaartje opvraagt.

Hoe je lokale voorspellingen maakt kun je zien in het artikel "Het gebuik van Heavens-Above".

Bram Dorreman (Werkgroep Kunstmanen)