Een leidraad bij het beschrijven van deep-sky objecten

Inleiding

Het beschrijven van een object is niet echt moeilijk. Toch komen veel amateurs in het begin niet echt verder dan het weergeven van vrij algemene zaken die vrij moeilijk te vergelijken zijn met andere waarnemingen zoals bijvoorbeeld 'Mooi, groot en helder object'.
Toch loont het meer dan de moeite om een stapje verder te zetten en dat om verschillende redenen:

• Een mooi gevolg van beschrijven is dat je langer, geconcentreerder en kritischer gaat observeren: Extra elementen worden opgemerkt...misschien wel die volgende supernova.
• Grondige objectieve beschrijvingen zijn een persoonlijke bron van permanente informatie: Het laat je toe om te archiveren wat je al observeerde.
• Het laat de objectieve vergelijking toe tussen eigen observaties en de resultaten van andere waarnemers.

We verwachten met de Werkgroep Deep-Sky dat tikkeltje meer omdat www.deepskylog.be toelaat om een database op te bouwen met waarnemingen die te vergelijken zijn, bijvoorbeeld van hetzelfde object met verschillende instrumenten of onder sterk verschillende omstandigheden.

De basisgegevens

De verplichte basisgegevens zijn terug te vinden op het waarneemformulier van de Werkgroep Deep-Sky. Dit formulier kan u terugvinden op deze site waar de basisgegevens in detail beschreven worden.

We sommen ze even op:

• Datum, tijdstip (UT), locatie, naam waarnemer
• Telescoop: doorsnede (mm) en openingsverhouding (f/D)
• Grensmagnitude en seeing
• Objecttype, helderheid, schijnbare grootte en oppervlakte helderheid
• Beschrijving van het object
• Vergroting, beeldveld, filtergebruik
• En eventueel een schets

Daarnaast is het interessant om met enkele algemene kritische vragen in het achterhoofd de objecten te gaan bekijken en beschrijven. Op die manier worden uw waarnemingen heel wat boeiender en zijn ze makkelijk te vergelijken met andere resultaten van dezelfde objecten.

Enkele vragen kunnen zijn:

• Helderheid: Perifeer kijken nodig? Af en toe of altijd te zien?
• De algemene aanblik van het beeldveld en opvallende elementen in de buurt van het object: dubbelsterren, asterismen, bijkomende objecten...
• Vorm: rond, ovaal, bijkomende details (zoals spiraalarmen, heldere delen...)
• Grootte van het object: Welk deel van mijn beeldveld wordt ingenomen door het object?
• Lengte-breedte verhouding en orientatie bepalen.
• Andere objecten in het beeldveld.
• Effect van filters.

Bijkomende gegevens per objecttype

We gaan voor elk type Deep-Sky object in detail enkele vragen -zeg maar een checklist- beschrijven:

• Open sterrenhopen
  • Komt sterrenhoop duidelijk los van achtergrond?
  • Aantal sterren?
  • Geconcentreerd of open?
  • Delen niet oplosbaar?
  • Helderheid en kleur van sterren? Variatie?
  • Zones met grotere concentratie?
  • Nevels in sterrenhoop?
  • Markante sterpatronen?
  • Sterrijke omgeving?
• Bolhopen
  • Concentratie naar centrum toe (hoog, middelmatig, laag?)
  • Hoe sterk op te lossen (niet, buitenste rand, tot midden, tot de kern)?
  • Centrum helderder?
  • Vorm : Rond, elliptisch of onregelmatig?
  • Opvallende sterpatronen, spinnepoten?
• Planetaire nevels
  • Vanaf welke vergroting als schijfje te zien?
  • Kleur zichtbaar?
  • Rand diffuus of duidelijk gedefinieerd?
  • Heldere/donkere gebieden, ringstructuur?
  • Structuur te zien?
  • Centrale ster?
  • Reactie op filters?
• Sterrenstelsels
  • Centrum helderder?
  • Kern diffuus, compact of stellair?
  • Spiraalarmen?
  • Diffuse of heldere rand?
  • Structuren zoals stofband, HII-gebieden?
  • Voorgrondsterren?
  • Vorm en positiehoek
  • Egaal of mottled?
  • Orientatie : 0° = Noord-Zuid, 90° is Oost-West.
• Heldere nevels
  • Heldere/donkere delen?
  • Rand diffuus of duidelijk gedefinieerd?
  • Sterren in nevel?
  • Details of structuren?
  • Reactie op filters?
  • Aflijning, verschillende delen
• Donkere nevels
  • Hoe donker?
  • lichte verdonkering
  • Roetzwart
  • Speciale vorm?
  • Aflijning, verschillende delen
  • Voorgrondsterren?