Vendelinus is officieel van start gegaan in januari 2000. Het hoofddoel van Vendelinus is om een verenigingsleven aan te bieden aan de volwassen leden van de Cosmodrome.

U bent hier

Verslag vergadering Vendelinus 12 januari 2013

 

Verslag Vendelinusvergadering 12 januari 2013 .

"De inhoud van dit verslag werd geschreven door Tony Dethier. Lode Stevens plaats enkel dit artikel en foto's op de website van de VVS, dit om verdere misverstanden in de toekomst te vermijden."

 

We beginnen het nieuwe jaar met een droevige mededeling. In november 2012 is de vrouw van ons lid Lieven Ponet overleden. In naam van Vendelinus bieden we Lieven onze oprechte deelneming aan. Ondanks deze enorme tegenslag hopen we later, indien mogelijk, Lieven terug te zien op onze vergaderingen.

Verder is op oudejaarsdag Edy zwaar ten val gekomen. We wensen hem een spoedig herstel toe en hij heeft reeds laten weten dat hij ons zo vlug mogelijk terug wil vervoegen.

De zonsverduistering in Australië

De vergadering werd geopend door Ruben met een eerste verslag van zijn reis naar de zonsverduistering in Australië.  Ga ook eens kijken op zijn webpagina!

Op 11 november kwam ik aan in het rustige Palm Cove. Een stralende zon, 31 graden. Alles leek er op dat ik me geen zorgen moest maken, tot er 's avonds donkere wolken aan de hemel verschenen. Sindsdien ging het van kwaad naar erger. Regen en dikke wolken. Nu en dan trok de hemel open en kregen we een zonnige en zeer warme namiddag, maar dat gaf helemaal geen zekerheid voor de eclips. Op 13 november begon Palm Cove te veranderen. Het zo rustige dorpje veranderde in een drukke stad. Politie sloot wegen af van Port Douglas tot Cairns en maakte er parking van. Esplanades werden verkeersvrij gemaakt. Politie en hulpverleners liepen de hele nacht rond en mensen sliepen in hun auto omdat er geen slaapplaatsen meer beschikbaar waren of kampeerden in tentjes op het strand. Rond 21 uur trok de hemel weer helemaal dicht. De hemelsluizen gingen open. De ene bui volgde de andere op. Er werd ook geen goed weer voorspeld. Omstreeks 3 u. in de ochtend stond ik toch op en ging ik al eens naar buiten om de weersituatie opnieuw te bekijken. De hemel was opgeklaard... behalve daar waar de eclips zou plaatsvinden. Een uur voor het begin van de eclips stelde ik mijn materiaal op want er waren toch wat gaten in het wolkendek en hoop doet leven.

Bijna de hele kustlijn van Palm Cove stond vol met nieuwsgierigen. Zelfs de Australische televisiestations stonden klaar voor een liveuitzending. Ze hadden zelfs een helikopter ingezet om de massa op het strand in beeld te brengen.

De zon kwam op en net voor de verduistering begon, kwam ze even te voorschijn waarna ze snel weer verdween achter de wolken. In enkele openingen konden we de gedeeltelijke fase nog wat volgen. Maar weer kwam er een regenwolk aan die over de koraalzee trok. Plots gebeurde het onverwachte. Als bij wonder trok de wolk ons voorbij en een kleine 20 minuten voor de totaliteit kwam er een grote opklaring. Het spektakel kon beginnen, de diamantring, de totaliteit, we kregen het allemaal perfect te zien!

Meer informatie: www.rvonline.be

 

 

Nadien presenteerde Ruben nog een film over zijn reis.

Gravitatielenzen

In 1915 publiceerde Einstein zijn algemene relativiteitstheorie. Ze wijkt, vooral bij hoge snelheden en in de buurt van zware lichamen, af van de theorie van Newton. In Newton’s theorie is het bijvoorbeeld erg onduidelijk hoe licht zich gedraagd onder invloed van de zwaartekracht.

Volgens Einstein vervormen massa’s ruimtetijd en zal dan ook licht in de buurt van een massa afgebogen worden.

 

Nu komt het erop aan dit experimenteel te bewijzen. Dit kan tijdens een totale zonsverduistering. Arthur Eddington wilde dit aantonen in 1919. Expedities werden uitgestuurd, o.a. naar het eiland Principe. Men fotografeerde de sterrenhemel zes maanden vóór de zonsverduistering en een tweede maal tijdens de verduistering. Sterren vlak bij de zon zouden dan in licht verschilllende posities moeten staan.

In onderstaande foto zie je Einstein en Eddington. De tweede illustratie geeft een idee van wat men zou moeten waarnemen.

 

De nauwkeurigheid van de metingen was niet al te best maar er werd een verschil waargenomen. Dit was toen wereldnieuws en Einstein werd onmiddellijk een beroemdheid.

Gevraagd wat het gevolg zou zijn geweest, moesten de metingen niet overeenstemmen met zijn theorie, antwoordde Einstein: Then I would feel sorry for the dear Lord. The theory is correct anyway.

Later werd de theorie nog herhaaldelijk bewezen en bijgevolg hadden we nu een kosmische lens ter beschikking. In 1979 kwam de doorbraak met de ontdekking van de “tweelingquasar”.

 

Men vond twee dicht bij elkaar staande quasars met een identieke roodverschuiving (dus afstand) en een identiek spectrum. Het ging om twee virtuele beelden van eenzelfde object. Later ontdekte men de ervoor liggende massa (lens). De afstand tot de quasar bedraagt 8,7 miljard lichtjaar, die tot de lens 3,7 miljard lichtjaar.

Sterke gravitatielens: een zeer zware massa (bv. een cluster van sterrenstelsels) vormt talrijke beelden, alsook boogstructuren van er achter gelegen hemelobjecten.

Het voorbeeld hierboven betreft de cluster Abell 2218, gelegen op een afstand van 3 miljard lichtjaar. Net rechts onder – het kleine rood boogje- het centrum van de cluster ligt een jong stelsel met roodverschuiving 5,58 Toen het licht dat we nu waarnemen van dit stelsel vertrok, had het heelal een leeftijd van slechts 15% van de huidige leeftijd van 13,7 miljard jaar.

Zwakke lensvorming: dit is het meest voorkomend lenseffect. Er treden subtiele vervormingen op van achtergrondobjecten.

 

In deze illustratie zie je links boven de projectie van de cluster (geel) en achtergrondobjecten zonder lensvorming. Rechts beneden idem, maar dan rekening gehouden met zwakke lensvorming.

Microlenseffect: dit is een tijdelijk verschijnsel. Als een voorgrondobject vóór een achtergrondobject schuift, treedt tijdelijk van dit laatste een versterking op (net wat ook een telescooplens doet). De intensiteitsverandeling levert een klokvormige curve op. Hiermee kan men exoplaneten opsporen. Onderstaande grafische voorstelling laat dit zien.

Helemaal links zie je het helderheidsverloop (de klokcurve). Maar indien de voorgrondster een planeet bezit, dan kan deze, wanneer ze vóór de achtergrondster schuift, ook dienst doen als een lensje (de illustratie ernaast).

Hoe groter de massa, hoe langer het lenseffect duurt. Voor een ster of een bruine dwerg als lens duurt het ongeveer een maand. Doet een planeet (als Jupiter) dienst als lens dan beperkt het verschijnsel zich tot maximaal een dag. De hoogte van de helderheidspiek vertelt iets over de geometrie van de lenswerking.

Via microlensing is de verdeling van donkere materie op te sporen. Over jaren gespreide waarnemingen, heeft men met de Hubble space telescoop, de verdeling van de donkere materie kunnen vastleggen.

In de hier weergegeven figuur zie je links de situatie zoals ze nu is en rechts zo als ze was 6 miljard jaar geleden. De condensaties aan donkere materie worden, als je van het verleden naar het heden gaat (van rechts naar links) steeds klonteriger.

                                                                                                                   Inhoud geschreven door  Tony Dethier

Reageer