Ringvormige Zoneclips 10 juni 2021 – Gedeeltelijke zoneclips in België. 

Eclipse van 10 juni

Op 10 juni zal er een ringvormige zoneclips plaatsvinden.  De Maan zal dan te ver van de Zon verwijderd zijn om de Zon volledig te bedekken. Rond de zwarte maanschijf zal nog een gedeelte van de Zon gedurende enkele minuten zichtbaar zijn – tenminste met een speciale zonnefilter – als een heldere ring. Dit fenomeen is alleen maar te zien in een welbepaalde zone op Aarde. Bij een ringvormige zoneclips, zal de punt van de kegelvormige kernschaduw van de Maan, boven het aaroppervlak vallen. Het verlengde van die kegel, de antischaduw genoemd of penumbra in het latijn, beschrijft een traject over het aardoppervlak naarmate de Maan verder beweegt in haar baan rond de Aarde. Iedereen die zich in die zone bevindt op het tijdstip dat de antischaduw passeert, zal getuige zijn van een ringvormige eclips. In het geval van een totale zoneclips, staat de Maan dichter bij de Aarde en zal de punt van de schaduwkegel “onder” het aardoppervlak vallen. Het traject dat de maanschaduw dan beschrijft op het aardoppervlak noemt men het pad van de totaliteit. 

De ringvormige Eclips

Om op 10 juni deze eclips als ringvormige waar te nemen, moet men naar de noordelijke uithoeken van onze planeet reizen. Deze plaatsen zijn al niet eenvoudig te bereiken en wegens de huidige reisbeperkingen omwille van de pandemie, is het een bijna onmogelijke opdracht om ter plaatse te geraken. Het pad van de antischaduw vangt aan bij zonsopkomst in Canada, in het noorwesten van de provincie Ontario. In de nabijheid van het Lake Superior kan men de ring zien opkomen net boven de horizon. Als men tenminste een plek vindt met zicht op de horizon, een hele uitdaging in dit sterk beboste terrein. Bovendien zijn de  weerstatistieken niet al te gunstig voor deze regio. Nergens overigens, met uitzondering van het Noord-Westen van Groenland met een gemiddelde bewolkingsgraad van minder dan 50%. Na Ontario, trekt de schaduw verder richting noordoosten over de Hudson Bay, over het Inuit territorium Nunavut, vervolgens ovr Baffin eiland, Baffin Bay, het Noordwesten van Groenland, Ellesmere eiland, de Noordelijke Ijszee en bereikt tenslotte opnieuw het vasteland in Rusland waar de eclips zal verdwijnen bij zonsondergang. Het maximum van deze eclips zal plaatsvinden bij de doortocht over zee tussen Groenland en Ellesmere eiland.  De ring zal daar een maximale grootte hebben die 94% van de diameter van de zon bedraagt en de ringvormige fase zal er 3m51s duren bij een zonshoogte van 23º.

Gedeeltelijke Eclips in België

Eenmaal buiten die zone van de ringvormige eclips, kan men nog wel over een heel groot gebied op Aarde een partiële of ringvormige eclips meemaken. Dit is namelijk het gebied dat buiten het traject van de antischaduw van de Maan valt, maar zich nog wel binnnen de bijschaduw van de Maan zal bevinden. Het grootste gedeelte van Europe behoort tot dit gebied. Alleen in het zuidoostelijk gedeelte van Europa met onder meer Griekenland, Bulgarije en Zuid-Italie, zal men geen gedeeltelijke zoneclips meemaken. In het algemeen kan men stellen dat hoe meer naar het noordwesten hoe groter de partiële eclips zal zijn. In Reykjavik zal deze eclips een magnitude hebben van 69%, in Glasgow 44%, In Parijs 23% en in Firenze amper 3,4%. In Rome zal er zelfs geen eclips meer te zien zijn. 

Ook in België zijn er duidelijke verschillen afhankelijk van de locatie van de waarnemer.  De meeste krantenartikels en web sites die over deze eclips in België berichten, nemen gewoon de gegevens van Ukkel over voor deze eclips zonder verdere verduidelijking. We leggen hier de nadruk op dat alle tijdstippen en grootte van deze partiële eclips evenwel afhankelijk zijn van uw exacte waarnemingslocatie. En op die tijdstippen kunnen toch enkele minuten verschil zitten. Zo zal de eclips in Koksijde aanvatten om 11h13m lokale tijd (09h13m UT), in Ukkel om 11h17m en in Aarlen om 11h20m. De magnitude van deze eclips, dit is de diameter van de Zon bedekt door de Maan, bedraagt in Aarlen 22%, in Ukkel 26% en aan onze kust meer dan 28%. 

Wie deze eclips zorgvuldig wil plannen, raden we aan om gebruik te maken van de interactieve google kaarten op het internet, bijvoorbeeld op de site van Xavier Jubier: http://xjubier.free.fr/ase2021map?Lat=51.10041&Lng=2.57273&Zoom=9&LC=1

of gebruik te maken van een eclipse calculator: 

http://xjubier.free.fr/secalc?Eclipse=%2720210610%27&Lat=54.75519&Lng=-82.39806&Alt=18&Calc=1

Veilig waarnemen van de eclips

Aangezien men nooit rechtstreeks naar de Zon mag kijken, ook niet gedurende een partiële of ringvormige eclips, dient men ofwel naar een geprojecteerd beeld van de Zon te kijken ofwel naar de Zon doorheen een speciaal hiervoor voorziene zonnefilter.

De zogenaamde projectiemodethode is heel eenvoudig en volgt het principe van de camera obscura.  Men maakt een klein gaatje in een stuk karton, houdt dit in de Zon en achter het gaatje plaatst men een wit stuk papier, een karton, een scherm of een wit bord en klaar is kees! Men verkrijgt het beeld van de Zon waaruit men langzaam aan een zwarte hap ziet verdwijnen door de voorbijschuivende Maan. Hoe dichter men het scherm bij het gaatje brengt hoe kleiner het geprojecteerde beeld wordt, maar het zal dan wel scherper lijken dan wanneer op grotere afstand geplaatst. 

De zonnefilters bestaan in verschillende formaten en materialen en men kan ze bestellen bij de Vlaamse volksterrenwachten of bij gespecialiseerde zaken in astronomisch materiaal. Ze worden vervaardigd uit een dunne folie of uit glas.  Sommige materialen produceren een aangenaam oranjekleurig beeld, anderen produceren een eerder neutral wit-blauwachtige beeld. Sommige filters mag men alleen maar fotografisch gebruiken en zijn absoluut niet geschikt voor visuele observatie. Men moet steeds goed nagaan of de filters over een voldoend hoge optische dichtheid beschikken van tenminste ND (Neutral Density) 5. 

Ook heel gekend en populair zijn de eclipsbrilletjes waarbij de filters reeds gemonteerd zijn in een kartonnen brilletje. Om zeker te zijn over de veiligheid dienen deze brilletjes gecertifieerd te zijn volgens de normen van de EU (CE certified) of van de ISO.