Tips

Hieronder overlopen we een aantal handige tips om lichthinder te voorkomen, en terzelfdertijd veiligheid en comfort te behouden. Er is getracht voor elke doelgroep (particulier, overheid, bedrijf, ...) een aantal tips aan te reiken.
  
Tips voor particulieren  

Oprit- en tuinverlichting: Begrijpelijk wilt u wanneer u 's nachts thuiskomt op een makkelijke manier parkeren en het sleutelgat in de voordeur vinden. U kunt hiertoe gebruik maken van een goed geplaatste spot of moderne afgeschermde LED-verlichting met bewegingsmelder: wanneer u de oprit oprijdt, of een bezoeker nadert, springt de verlichting aan. Na enkele minuten gaat het licht terug uit. Dit is natuurlijk veel beter dan de verlichting de hele avond of nacht te laten branden.

Als bijkomend voordeel zal de aandacht van de buren ook sneller getrokken worden wanneer het licht plots aanspringt: wanneer een inbreker rond het huis sluipt zal deze veel vaker opgemerkt worden. (zie "Criminaliteit", onder het menu "Mensen")
Natuurlijk dient de bewegingsmelder goed afgesteld: aanspringen elke keer wanneer er de kat van de buren voorbijwandelt kan niet de bedoeling zijn.
Het hele verhaal geldt ook voor tuinverlichting: een verlichte tuin kan leuk zijn wanneer je buiten zit, maar de hele nacht verlichten heeft helemaal geen nut.

Bovenstaande foto toont hoe het niet moet: verlichting die de hele avond onafgebroken brandt, gecombineerd met niet gerichte verlichtingspunten. Personen die het huis naderen worden bovendien eenvoudigweg verblind, waardoor het de situatie eerder onveiliger maakt. Men bereikt veel meer met één enkele spot met bewegingsmelder, geplaatst boven de garagepoort of deur, die naar beneden gericht wordt.

Tuinverlichting: Vaak is het sfeervol wanneer u 's avonds wat langer in de tuin kan vertoeven om bepaalde delen van de tuin te verlichten: paadjes, bomen, vijvertjes, ... . Maar gebruik ook hier steeds op een verantwoorde manier licht: het opwaarts verlichten van struiken, bomen, standbeeldjes, ... veroorzaakt niet alleen bijzonder zware lichthinder voor de omgeving (denk ook steeds aan uw buren), maar het is ook gewoonweg ongezond voor het milieu in uw tuin. (opwaartse verlichting wordt trouwens ontraden door de Vlaamse Overheid).

Gebruik dus subtiele, goed gerichte accentverlichting, die alleszins gedoofd wordt wanneer er niemand in de tuin aanwezig is: het licht heeft dan toch geen nut meer!
Geniet van de natuur zoals die er is, en maak er geen kunstmatig boeltje van!

Functioneel: U had graag een goede functionele buitenverlichting geinstalleerd, maar weet niet juist waar u dient op te letten? Eigenlijk is het heel eenvoudig: zorg er steeds voor dat het licht op de grond terechtkomt en niet in de hemel of op het slaapkamerraam van de buren. Dit kan door een goede armatuur zonder veel zorgen gerealiseerd worden.
 

Bovenstaand verlichtingstoestel verlicht een grote afstand met een horizontale plaatsing.

 
Tips voor overheden 

Openbare verlichting:  Vanzelfsprekend dient de openbare veiligheid ook 's nachts gegarandeerd te worden. Tijdens drukke perioden kan dit onder andere bereikt worden door openbare verlichting (straat, parking, ...). Maar waarom blijven verlichten wanneer er nauwelijks of geen gebruik gemaakt wordt van de wegen? Een overschakeling op avondregime, waarbij de verlichting gedoofd wordt tussen 23h en 5h is vaak een goede mogelijkheid (bvb. Gemeente Bilzen). Het gebruik van dimbare verlichting of ritsschakelingen geeft ook de mogelijkheid om buiten de spits een lager energieverbruik te bekomen, en daarmee ook minder lichtvervuiling te bekomen (ritsschakeling: bvb N49, Stekene).

Een voorbeeld van goed en slecht. Let op de uniformiteit in verlichting van het wegdek.

Onthou dat autobestuurders op donkere wegen automatisch trager en geconcentreerder zullen rijden! De verlichting van de auto is ruim voldoende wanneer men zich aan de snelheidslimieten houdt. Waarom bestuurders de mogelijkheid geven om sneller en roekelozer te rijden door de hele weg voor hen te verlichten? Bovendien zullen vertrekkende bestuurders zeker en vast merken of ze hun autolichten zijn vergeten aan te steken.

Openbare verlichting  Vaak worden wel goede toestellen gebruikt, maar worden ze op een verkeerde wijze geplaatst: armaturen die een goede werking hebben wanneer ze horizontaal worden geplaatst, worden op schuine lantaarnpalen gemonteerd. Hierdoor verlegt men het goede werkingsgebied en verhoogt de lichthinder die de lamp veroorzaakt. Zorgvuldigheid is hier dus geboden! Steeds dient de handleiding van de armatuur nauwgezet gevolgd te worden! Dring er als overheid dan ook op aan bij de firma's die deze werken uitvoeren dat er correct gewerkt wordt.

De markt van Sint-Niklaas mag als lichtend voorbeeld gezien worden van hoe een verlichtingsconcept met alle factoren, inclusief lichthinder optimaal rekening houdt!

Inbraak  Vaak wordt straatverlichting geplaatst zonder oog voor de omgeving. Het gevolg is dat aanpalende woningen en terreinen ook een flinke dosis licht op zich krijgen. Dit licht is veelal ongewenst, en dient in elk geval zoveel mogelijk beperkt te worden (Vlarem II - art 4.6.0.2, art 6.3.0.2). Maar al te vaak moeten inwoners extra rolluiken of gordijnen installeren om de nacht terug te brengen naar de slaapkamer.

Klemtoonverlichting  Zie verder: gevel- en monumentverlichting

 
 
Tips voor commerciële uitbaters 

 
Reclame  Wanneer de winkel geopend is, dient verlichting om de aandacht op de winkel te trekken, maar ook om de klanten op een veilige manier in en uit de winkel te leiden. Maar eens de winkel gesloten is, heeft verlichting geen enkel nut meer: nachtelijke voorbijgangers hebben helemaal geen interesse meer, waardoor het reclame-nut van de verlichting teniet gedaan wordt. Grote lichtvermogens zorgen ook voor een grote meerkost wanneer deze verlichting de hele nacht brandt. De verlichting kan dus zondermeer uitgeschakeld worden wanneer de winkel niet geopend is: dit kan bijvoorbeeld geregeld worden door een timer op het verlichtingscircuit te plaatsen.

Op bovenstaande foto's is een duidelijk verschil te merken. De linkse handelaar verlicht van boven naar beneden, met een aangepast vermogen. De rechtste handelaar heeft een tiental grondspots die de gevel, maar vooral de hemel verlichten. Bovendien is het vermogen niet aangepast aan dat van de openbare verlichting (VLAREMII).

 
Reclameborden en -panelen worden 's avonds verlicht om de aandacht van pendelaars te trekken. Men kan echter twijfelen aan het nut om een reclamepaneel de hele nacht verlicht te laten. Het doven van deze verlichting tussen bijvoorbeeld 22h30 en 7u zorgt voor een belangrijke energiebesparing. Nachtelijke voorbijgangers hebben nog nauwelijks aandacht voor zulke verlichting, ze heeft gewoon geen nut meer.

De bovenstaande foto is een goede illustratie van bijzonder milieuonvriendelijke en oneconomische verlichting: het paneel wordt de hele nacht verlicht, met spots die van beneden naar boven schijnen: het grootste deel van de verlichting komt niet op het paneel zelf terecht, maar schijnt gewoon de hemel in.

 
Bedrijfsterreinen  Wanneer er op een bedrijfsterrein nachtelijke activiteit plaatsvindt, is het vanzelfsprekend dat er een goed geplaatste verlichting geinstalleerd wordt om de veiligheid van de werknemers te waarborgen. Maar al te vaak worden bedrijfsterreinen waar 's nachts niet of nauwelijks activiteit is permanent verlicht - vaak ook om inbrekers af te schrikken. Hier kan men echter een veel beter resultaat bereiken door verlichting met bewegingsmelders te installeren. Wanneer er bijvoorbeeld een vrachtwagen het terrein op rijdt springt de verlichting aan, en eens de activiteit beëindigd is wordt het terug donker. Omwonenden zullen aanspringende verlichting opmerken, zodat men ook inbrekers kan betrappen. Permanente verlichting heeft hier geen enkel effect meer.

Bovenstaande foto toont verblindende verlichting aan de ingang van een poort. Aan de overkant staan huizen. Het licht van de spot dringt de woningen binnen.

 
Tips voor landbouwers 

Vele teelten worden tegenwoordig ook 's nachts belicht in serres: het gaat hier om de zogenaamde assimilatieverlichting. Door teelten langer licht te geven, zijn de opbrengsten hoger.
Serres worden echter vaak geplaatst zonder afscherming: het licht dat normaal binnen hoort, schijnt ook ongehinderd door het dak en de zijkanten van de serre, met een enorme lichtgloed tot gevolg.
De oplossing lijkt hier voor de hand te liggen: de serres afschermen aan boven- en zijkanten (hiervoor zijn reeds subsidies te verkrijgen van de Vlaamse Overheid). Niet alleen wordt het licht binnengehouden, maar ook de warmte: een dubbele winst!
 
 
Tips voor gevel- en monumentverlichting 

Monumenten vormen een belangrijk aandeel van ons rijke cultuurpatrimonium. Zij verdienen dan ook de nodige aandacht: een goed gekozen verlichting kan deze gebouwen extra in de kijker zetten voor avondlijke voorbijgangers en bezoekers.
Maar ook hier springt men vaak onbezonnen om met verlichting. Eerst en vooral laat men het licht vaak de hele nacht branden, in plaats van deze te doven wanneer er toch geen bezoekers, ... meer zijn. Bovendien worden vaak de slechtste verlichtingstoestellen en -technieken gebruikt: onafgeschermde spots die het gebouw van beneden naar boven verlichten, waardoor een groot deel van het licht naast het gebouw terechtkomt en bijzonder veel lichthinder veroorzaakt. Veel beter is gebruik te maken van neerwaarts gerichte accentverlichting. Het licht kan dan veel beter gericht worden.
Gevels worden tegenwoordig vaak verlicht door lichtpunten die vanop de gevel zelf naar boven schijnen: om de hele gevel dan nog te kunnen bereiken dient de spot verticaal opgesteld, waardoor natuurlijk het grootste deel van het licht naast het gebouw terecht komt: een zeer verspillende en vervuilende methode!

Vele kerken en andere gebouwen worden de hele nacht nutteloos verlicht (deze foto werd om 1h30 's nachts genomen). Vaak met zo'n slechte verlichting dat aanpalende woningen ook aangestraald worden, en de bewoners extra maatregelen moeten nemen om het licht buiten te houden, en hun slaapkamer donker te krijgen.
Het doven van deze verlichting tijdens de nachtelijke uren zou veel lichthinder voorkomen, en de gemeente een aardig bedrag doen besparen op de elektriciteitsrekening!

Goede verlichting in Sint Niklaas vs. slechte verlichting in Gent

 
Tips voor toerisme en recreatie 

Voetbal-, golf- en andere terreinen  Deze worden tegenwoordig steeds later verlicht, zodat personen die overdag werken, 's avonds hun favoriete sport nog kunnen uitoefenen. Hier valt natuurlijk niets op aan te merken.
Op bepaalde avonden in de week echter kan je in het Vlaamse landschap werkelijk "paddestoelen van licht" opmerken: fel witte lichtkoepels die vanuit de wijde omtrek zichtbaar zijn. Het gaat hier veelal om voetbalterreinen waar de lichtmasten niet alleen het voetbalterrein, maar ook de hele omgeving in het licht zetten. Lichtmasten kan je vanop een hele afstand reeds opmerken. Een betere plaatsing van de terreinverlichting kan zorgen voor een grote reductie van de met de verlichting gepaard gaande lichthinder. En hier geldt de gouden regel: Gedaan met sporten: licht uit!

Dit terrein wordt met assymetrische armaturen verlicht. Het terrein is perfect verlicht zonder dat er hinder onstaat.

Klemtoonverlichting  Evenementen, feesten, maar ook bioscopen trekken vaak de aandacht van voorbijgangers door middel van skytracers (zoeklichten). Hierover valt zeer weinig te zeggen: ze zijn namelijk eenvoudigweg verboden! (zie Regelgeving: Vlarem 2)

Skytracer in De Veert in Willebroek