Op zaterdag 4 mei 2024 ging de finale van de Vlaamse Sterrenkunde Olympiade door in het planetarium op de Heizel te Brussel. Het werd een spannende eindstrijd, waaruit Emile Cluyse uit Haacht als winnaar naar voren is gekomen. Siebe Swinnen (Scherpenheuvel-Zichem) en Thomas De Leener (Alsemberg) werden respectievelijk tweede en derde.

Vlaamse Sterrenkunde Olympiade

De Vlaamse Sterrenkunde Olympiade richt zich hoofdzakelijk tot leerlingen van de derde graad secundair onderwijs die geïnteresseerd zijn in sterrenkunde en aanverwante wetenschappen, of die gewoon deze uitdaging willen aangaan! Met deze olympiade willen de organisatoren de interesse in sterrenkunde bij jongeren stimuleren. De deelnemers ontdekken zelf een heleboel interessante dingen over ons zonnestelsel, de sterren en het heelal. Door zelf actief op zoek te gaan naar antwoorden wordt de sterrenkundige verwondering en de synthese van de verschillende wetenschappen bij jongeren op een leuke manier geprikkeld. Sterrenkunde is bij uitstek een STEM discipline, vermits het zo mooi en op een geïntegreerde wijze onderwerpen uit de fysica, wiskunde, chemie, geologie, biologie, informatica en technologie combineert.

De Vlaamse Sterrenkunde Olympiade is een samenwerking van de Vereniging Voor Sterrenkunde, de Jongerenvereniging Voor Sterrenkunde, de KU Leuven, de Universiteit Gent, de Vrije Universiteit Brussel en de Universiteit Antwerpen. De wedstrijd bestaat uit een voorronde en een finale.

In de voorronde krijgen de leerlingen een lijst open vragen voorgeschoteld over sterrenkundige onderwerpen. Daarbij kunnen ze hun schoolse kennis over aardrijkskunde, fysica, chemie en wiskunde op een leuke manier toepassen om zelf de werking van het heelal te ontdekken! In tegenstelling tot de meeste andere olympiades, mogen de deelnemers de vragen op eigen tempo thuis oplossen, met gebruik van alle hulpmiddelen die ze nuttig achten.

Finale

Na de voorronde werden de deelnemers met de beste scores uitgenodigd om deel te nemen aan de finale van de Vlaamse Sterrenkunde Olympiade, om te strijden voor de hoofdprijzen. Voor deze finale op zaterdag 7 mei 2022 kregen de deelnemers volgende opdracht: “De sterrenkunde is een wetenschap in volle evolutie. Wereldwijd voeren duizenden astronomen dagelijks onderzoek uit omtrent tal van astrofysische onderwerpen. Stel dat je als onderzoeker bij een hedendaags sterrenkundig onderzoek zou kunnen aansluiten, welk onderwerp zou dan je voorkeur genieten en waarom? Hoe zou je aan dit onderzoek proberen bij te dragen? En welke infrastructuur en/of hulpmiddelen zou je daarbij gebruiken? Licht dit alles dan toe in een document, en breng dit naar voren in een presentatie.” Daarbij volstond het echter niet om het gekozen thema uit te leggen. Er werd immers van de finalisten ook een verwacht dat ze zouden uiteenzetten hoe het project praktisch kan uitgewerkt worden en op welke manier ze de beoogde doelstellingen zouden proberen te bereiken.

De volgorde waarin de finalisten hun presentatie naar voren konden brengen, is bij lottrekking bepaald. De deelnemers hadden volgende onderwerpen gekozen (in de volgorde waarin ze werden gepresenteerd):

• Siebe Van Bockland (KOBOS, Kapelle-op-den-Bos): Op zoek naar vreemde signalen
• Cornelia Sturm (Broedersschool humaniora, Sint-Niklaas): Het verkennen van de mysterieuze corona met Proba-3
• Niels Caljon (Broedersschool humaniora, Sint-Niklaas): Bulkbeweging van het nabije universum en benadering van homogeniteit
• Siebe Swinnen (Sint-Jozefs college, Aarschot): Planeet 9: waarheid of waanzin?
• Cédric Roelens (Sint-Jozefsinstituut-College, Torhout): Leefbare exoplaneten
• Thomas De Leener (Sint-Jan-Berchmanscollege, Brussel): Van Hubble tot neutronensterren: nauwkeurige afstandsmetingen met continue zwaartekrachtgolven
• Emile Cluyse (Don Bosco, Haacht): Op zoek naar exomanen in het infrarood

Jury

De finalisten presenteerden hun project aan het talrijk aanwezig publiek en aan de jury, bestaande uit volgende personen:

• Jelle Dhaene (Cozmix)
• Tinne Pauwels (KU Leuven)
• Frank Tamsin (Vereniging Voor Sterrenkunde)
• Stefan van der Giessen (UGent)
• Cassandra Van der Sijpt (KU Leuven)

Na elke presentatie stelden de juryleden aan de deelnemers talrijke indringende vragen, waarbij vanzelfsprekend grondig gepeild werd naar het inzicht van de finalist.

Daarna stond de jury voor de aartsmoeilijke opdracht om een winnaar te kiezen. Daarbij werd rekening gehouden met diverse criteria (de wetenschappelijke relevantie van het voorgestelde project, de originaliteit ervan, de uitvoerbaarheid ervan, de presentatie zelf, de manier waarop de vragen van de jury beantwoord werden) die samen tot een globaal oordeel hebben geleid.

Laureaten

Na zorgvuldig afwegen kwam de jury uiteindelijk tot een eindoordeel. Daarbij dient benadrukt te worden dat alle finalisten op zich al winnaars zijn door zich te kwalificeren voor deze finale: tijdens de eerste ronde van de olympiade hadden ze immers al een zeer sterke prestatie neergezet. In de finale zelf bevestigden de finalisten door een goed onderbouwde presentatie naar voren te brengen.

Verscheidene kandidaten waren aan elkaar gewaagd en het was dan ook geen sinecure om een rang­schikking op te maken. Doorslaggevende elementen daarbij waren de mate waarin de oorspronkelijke opdracht werd ingevuld (namelijk het voorstellen van een onderzoeksproject met ‘wat’ en ‘hoe’), en vooral ook de kennis en het inzicht van de deelnemers (wat hoofdzakelijk bleek uit de antwoorden op de gestelde vragen), hetgeen toch een uitermate belangrijk aspect is bij een “olympiade”.

De proclamatie werd vanzelfsprekend een meer dan spannende aangelegenheid!

De derde prijs (aangeboden door de vakgroep Fysica en Sterrenkunde van de UGent) is toegekend aan Thomas De Leener uit Alsemberg. Hij wint een refractor 90/900 met oculairs en gesigneerd door acht astronauten, en aangevuld met een uitgebreid sterrenkundig boekenpakket.

De tweede prijs (aangeboden door het Instituut voor Sterrenkunde van de KU Leuven) is gegaan naar Siebe Swinnen uit Scherpenheuvel-Zichem. Hij wint een waarnemingssessie met de Mercatortelescoop op La Palma (Spanje), inclusief reis en verblijf; ook deze prijs wordt nog aangevuld met een omvangrijk sterrenkundig boekenpakket.

De winnaar van de eerste prijs is Emile Cluyse uit Haacht. Deze prijs (aangeboden uit de nalatenschap van mevrouw Lucie Dekeyzer) bestaat uit een Celestron NexStar 8SE Schmidt-Cassegrain telescoop op een computergestuurd statief met volgmotor, en wordt eveneens aangevuld met een uitgebreid sterrenkundig boekenpakket.

Ook de finalisten die niet in de top drie eindigden, werden beloond met deelname aan de zomerschool sterrenkunde van de Vereniging Voor Sterrenkunde vzw, aangeboden door de Universiteit Antwerpen en door Cozmix. Zij ontvangen eveneens een uitgebreid sterrenkundig boekenpakket, aangeboden door Pearson Education, door Acco en door Wetenschap in Beeld. Het feit alleen al dat ze voor de finale waren geselecteerd, getuigt overigens van een zeer puike prestatie in de eerste ronde van de Vlaamse Sterrenkunde Olympiade, waarvan de moeilijkheidsgraad van de vragen zeker ook niet te onderschatten valt.

Volgende editie

Begin 2025 gaat de volgende editie van de Vlaamse Sterrenkunde Olympiade van start.